- Aslında Mekruh Olmadıkları Halde Âlimlerden Birçok Kimselerin Mekruh Kabul Ettiği Sözler
Bil ki, bu konu, boşuna söze aldanmamak ve ona meyletmemek için ihtiyaç duyulan şeylerdendir. Bilinmelidir ki, şer’i hükümler beştir. Onlar da Vacib (farz), sünnet, haram, mekruh ve mubahdan ibarettir. Bir delil olmadıkça bunlar üzerinde bir hüküm vermek geçerli olmaz. Şeriatın delilleri de bellidir. Delili bulunmayan bir hükme değer verilmez, ona cevab vermeye de ihtiyaç kalmaz. Çünkü ortada bir delil yoktur; ondan dolayı ona cevabla uğraşılmaz. Böyle olmakla beraber âlimler, bu gibi hükümleri çürütecek delil göstermişlerdir.
Bu önsözden maksadım şudur: Bu işi mekruh gören vardır, diye anlatıyorum sonra diyorum ki, bu mekruh değildir yahut bu batıldır yahut benzeri söz söylüyorum. İşte bunları ibtal için bir delile ihtiyaç yoktur. Eğer bir delil gösteriyorsam, ziyade bir iş yapmış oluyorum. Böyle batıl bir konu seçtiğimin sebibi böyle bir sözün isnad edildiği kimseye aldanmamak için doğru ve yanlışı açıklığa kavuşturmaktır.
Bil ki, bu gibi sözlerin mekruh olduğunu söyleyenlerin büyüklüğünü düşürmemek ve onlara kötü zan beslememek için isimlerini vermeyeceğim. Benim maksadım onlara çatmak değildir. İstenilen şey, onlardan nakledilmiş batıl sözlerden sakmdırmaktır; İster onlardan yapılan nakil Sahîh olsun, ister Sahîh olmasın… Onlardan yapılan nakil doğru ise, şanlarını lekelemez. Bazan doğruya ihtimaliyeti olan sözlerini iyi bir maksadla kendilerine isnad ediyorum ki, görüşü benim görüşüme aykırı olan kimse baksın da, daha önceki imâmın verdiği hükümle inancı kuvvetlensin. Başarı Allah’dandır.
Bu tür sözlerden biri, İmâm Ebû Ca’fer el-Nehhâs’ın “Şerhu Esmaillâhi teâlâ” kitabında âlimlerden birinin mekruh gördüğü şu sözü rivâyet etmesidir,: Allah sana sadaka versin demek mekruhtur. Çünkü sadaka veren sadaka umar (halbuki Allah’ın sevaba ihtiyacı yoktur). Derim ki bu hüküm açık bir hatadır çirkin bir cehalettir. Yapılan istidlal da çok bozuktur.
998– Namazı kısaltma (kasr) konusunda Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğu sabittir:
“(Sefer hâlinde namazın dört rekâttan iki rekâta indirilmesi) bir sadakadır. Allah bunu size bağış olarak veriyor. O hâlde Allah’ın sadakasını kabul edin.”[173]
Yine el-Nahhas’ın, sözü geçen adamdan naklettiği şu söz de bunlardan biridir: Allah’ım beni ateşten âzâd et, demek mekruhdur. Çünkü sevab bekleyen ancak âzâd eder. Derim ki bu istidlal ve iddia çok çirkin bir hatadır. Şeriat hükümlerini bilmemenin en düşüğüdür. Eğer ben, Allahü teâlâ’nın yaratıklarından dilediği kimseleri âzâd edeceğine dair Sahîh ve açık hadisleri ortaya koyacak ve araştıracak olsam, kitab usandıracak şekilde uzar. Bunlardan biri şu hadistir:
“Kim bir köle âzâd ederse, Allahü teâlâ o kölenin her uzvu karşılığında ondan bir uzvu ateşten âzâd eder.”[174]
Şu hadis de vardır:
“Arefe gününde Allahü teâlâ‘nın ateşten âzâd eddiği kuldan daha çok âzâdda bulunduğu bir gün yoktur.”[175]
Bazı kimselerin söylediği: Allah’ın ismi üzere şunu yap demek mekruhtur; çünkü Allah’ın ismi her şeyin üzerindedir. Kâdî İyâd ve başkası demiştir ki, bu söz yanlıştır.
999– Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem’in kurban kesme gününde ashâbına şöyle buyurduğuna dair Sahîh hadisler sabit olmuştur:
“Allah’ın adı üzere kurban kesin.” Yani, Bismillah diyerek kesin.[176]
Nehhâs’ın, Ebû Bekir Muhammed ibn Yahya’dan rivâyet ettiği söz de bunlardandır. Ebû Bekir âlimlerden, ediblerden ve fakıh kimselerdendi. O şöyle demiştir: Allah bizi rahmetinin kararlaştığı yerde birbirimizi bir araya toplasın, deme; çünkü Allah’ın rahmeti için bir karar olmaktan onun rahmeti çok geniştir. Yine demiştir: Merhametinle bize rahmet et, deme.
Ben derim ki: Ebû Bekir’in söylediği bu iki söz için bir delil bilmiyoruz. Kendisi de söylediği söz için bir delil göstermemiştir. Rahmetin kararlaştığı yer, diyen adam cenneti kasdetmiş olur ki, orada bizim toplanıp kararlaşacağımız ve durup bekleyeceğimiz yer demek olur. Oraya girenler, Allahü teâlâ‘nin rahmeti ile girerler. Sonra oraya giren devamlı olarak kararlaşır, olaylardan ve kederlerden kurtulur. Bütün bunlar Allahü teâlâ‘nın rahmeti ile meydana gelir. İnsan şöyle demiş gibi olur: Senin rahmetinle ulaşacağımız bir karar yerinde bizi topla…
Nahhas’ın adı geçenden rivâyet ettiği şu söz de bunun gibidir: Rabbime tevekkül ettim, Kerîm olan Rabbime, deme. Şöyle de: Kerîm olan Rabbime tevekkül ettim. Derim ki, onun söylediği bu sözün aslı yoktur.
Nahhas, adı geçen Ebû Bekir’den anlatmıştır. O şöyle demiştir: Allah’ım, bizi ateşten koru, denmesin ve yine: Peygamberin şefaati ile bizi rızıklandir, Allah’ım! denmesin; çünkü peygamber ateşe hak kazanana şefaat eder.
Derim ki, bu büyük bir hatadır ve açık bir cehalettir. Bu yanlış söze aldanmak korkusu olmasaydı ve yazılı kitablarda söz edilmeseydi, ben bunu anlatmaya cesaret edemezdim. Nice Sahîh hadisler gelmiştir ki, onlarda kâmil Mü’minler için Peygamberin şefâatına kavuşmayı va’d eden teşvikler bulunmaktadır. Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem’in şu sözü vardır:
“Kim, Müezzinin söylediği gibi söylerse şefaatim ona helâl olur.”[177] Bunun benzeri hadisler vardır.
Fakih olan İmâm Hâfız Ebû’l-Fadl İyâd (Allah ona rahmet etsin) şu sözünde güzel söylemiştir: İslâmda ilk devrin büyüklerinin (radıyallahü anhüm), peygamberimizin şefaatini istedikleri ve ona rağbet ettikleri meşhur rivâyetle bilinmiştir.
Bu esasa göre, şefaat ancak günahkârlar için olur, deyenlerin sözüne değer verilmez. Çünkü Müslim’in Sahîh’inde ve başkasında, hesabsız olarak Cennete gireceklere şefaat olacağı sabittir. Yine Cennetteki bazı kimselerin derecelerinin ziyadelenmesi için şefaat olunacağı vardır. Sonra kusuru kabullenen her akıl sahibi, afv edilmeye muhtaçtır, helâke düşenlerden olmaktan korkar. Yine şefaat istemeyi kerih görenler için, mağfiret ve rahmet dilememek gerekir; çünkü günah işleyenler içindir. Bütün bunlar, ilk ve sonraki âlimlerin duâlarından bilinenlere aykırıdır.
Yine âlimlerin bir kısmından anlatılan şu sözler de bu yanlış iddialardandır. Bunlar Kabe’yi tavaf etmeye Şavt yahut devir demeyi mekruh saymışlardır. Demişlerdir ki: Birinci dönüşe “Tavfetün”, iki dönüşe “Tavfetan, üç dönüşe (dört, beş, altıya, kadar) “Tavafat” ve yedinciye de “Tavaf” denilir.
Derim ki, onların bu dedikleri sözler için bir asıl bilmiyoruz. Cahiliyet devrinin ifadeleri olduğundan kerih saydıkları olsa gerek. Doğru ve makbul olan, şavt ve devir kelimelerini kullanmakta kerahet olmayıştır.
1000– İbn Abbâs’dan (radıyallahü anhüma) yapılan rivâyetde şöyle demiştir:
“Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem üç Şavt remel yapmalarını (omuz silkerek tavaf etmelerini) kendilerine emretmiş ve bütün şavtlarda remel yapmalarını emretmekten de onları sadece üçte karar kılmaları engellemiştir. “[178]
Ramazanı oruç tuttuk, Ramazan geldi ve benzeri sözler de, ay murad edildiği zaman, yine mekruh olan sözlerdendir. Bunun kerahetinde ihtilâf edilmiştir. Öncekilerden bîr kısmı demiştir ki: Aya izafe edilmeden Ramazan demek (Ramazan ayını oruç tuttum yerine Ramazanı oruç tuttum demek) mekruhtur.
Bu söz, Hasan Basri ve Mücahid’den rivâyet edilmiştir. Beyhakî demiştir ki, bunlardan yapılan rivâyet zayıftır. Bizim mezheb âlimlerimize göre Ramazan geldi, Ramazan girdi, Ramazan hazır oldu ve benzeri sözler söylemek mekruhtur. Ancak bunlar söylendiği zaman ayın kasdedilmiş olması gereklidir. Aya delâlet eden bir ilgi ile söylenirlerse mekruh olmaz. Meselâ: Mübarek ay Ramazanı oruç tuttum, Ramazanda kalktım (ibâdet ettim), Ramazanda oruç farz olur ve Ramazan hazır oldu gibi… İşte âlimlerimiz böyle demişlerdir. Kadılar kadısı Ebû’l-Hasan el-Mâverdî “el-Hâvî” kitabında, Ebû Nasri’s-Sabbağ” el-Şamil” adlı kitabında da iki imâmımız olarak bunu nakletmişlerdir. Yine bunlardan başka âlimlerimiz bunu ashâbdan mutlak surette nakletmişler ve Beyhakî’nin Sünen’inde rivâyet ettiğimiz hadisi delil göstermişlerdir.
1001– Ebû Hüreyre’den rivâyet edildiğine göre demiştir ki, Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Siz Ramazan demeyin; çünkü Ramazan Allahü teâlâ’ınn isimlerinden bir isimdir. Ancak Ramazan ayı deyiniz.”
Beynakî bu hadisi zayıf görmüştür. Zayıf olduğu da meydandadır. Ramazan üzerinde çok eserler yazılmasına rağmen hiç kimse Ramazan’ın Allah’ın isimlerinden biri olduğunu söylememiştir. Doğrusu, -Alah bilir- İmâm Ebû Abdullah el-Buhârî’nin Sahîh’inde söylediği ve âlimlerden çoklarının ifade ettikleri şu sözdür: Nasıl söylenirse söylensin, mutlak surette bunun keraheti yoktur. Çünkü kerahet şer’i bir delille sabit olur. Bunun mekruh olduğuna dair bir hüküm sabit olmamıştır. Aksine cevazına dair hadisler sabit olmuştur. Bu konuda Buhârî ve Müslim’in Sahîhlerinde sayılmayacak kadar hadisler vardır. Eğer bunları araştırıp toplamaya koyulsaydım, umarım ki, bunlar yüzlerce hadisi bulur. Fakat maksad bir hadisle elde edilmiş olur. Buhârî ve Müslim’in Sahîhlerinden rivâyet ettiğimiz bunların hepsi için yeterlidir:
1002– Ebû Hüreyre’den (radıyallahü anh) rivâyet edildiğine göre, Resülüllah sallallahü aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Ramazan geldiği zaman Cennet’in kapıları açılır, cehennemdin kapıları kilitlenir ve Şeytanlar bağlanır.” Buhârî ve Müslim’in bazı rivâyetlerinde bu hadis şöyledir:
“Ramazan girdiği zaman.” Müslim’in bir rivâyetinde de:
“Ramazan olduğu zaman” şeklindedir. Buhârî’nin bir hadisinde de:
“Ramazanı (bir gün önceden oruç tutarak) karşılamayın” şeklindedir. Yine Sahîh’de şöyle rivâyet vardır:
“İslâm beş esas üzerine kurulmuştur. Ramazan orucu bunlardan biridir.” (Bu rivâyetlerde izafetle Ramazan ayı diye buyurulmamaktadır.) Bu ifadelerin benzerleri çoktur ve maruftur.
Önceki devir âlimlerinden nakledilen şu söz de bunlardan biridir: Bakara sûresi, Duhan sûresi, Ankebut sûresi, Rûm sûresi, Ahzab sûresi ve benzen isimleri söyleyerek sûreleri anmak mekruhtur. İçinde Bakara anılan sûre, içinde Nisa anılan sûre ve benzeri ifade kullanılarak sureler adlandırılır demişlerdir. Derim ki, bu iddia Sünnete aykırı olan bir hatadır. Bunların kullanılışı, sayılamayacak kadar çok yerlerde, hadislerde sabit olmuştur.
Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem’in şu hadisi bunlardan biridir:
“Bakara sûresinin sonunda iki âyeti kim bir gecede okursa, bu iki âyet onu (Allah’ın izni ile kötü akıbetten) korurlar.” Bu hadis Sahîhayn’da[179] vardır. Benzerleri sayılamayacak kadar çoktur.
Mutarrif’den (Allah ona rahmet etsin) nakledilen şu söz de bunlardan bindir: Allahü teâlâ Kitabında buyurur, demek mekruhtur. Ancak Allahü teâlâ (Kitabında) buyurmuştur, denilir. Buyurur sözü hâl ve istikbale delâlet eden müzari bir fiil olduğu için bunu kullanmayı mekruh görmüştür. Allahü teâlâ‘nın sözü, O’nun kadim (ezeli ve ebedi) olan kelâmıdır. Derim ki: Bu söz makbul değildir. Bunun kullanılışı çok yönlerle Sahîh hadislerde sabit olmuştur. Ben Müslim’in şerhinde buna işaret ettim. “Âdâbu’l-Kurrâ” kitabında Allahü teâlâ söyle buyurmuştur:
“Allah hakkı söyler.” (Ahzab/4). Burada Allah müzari fiili ile buyuruyor.)
1003– Ebû Zer’den rivâyet edildiğine göre, demiştir ki, Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Aziz ve yüce Allah buyurur: Kim (Allah’ın rızâsına uygun olarak) iyilik yaparsa, ona on misli sevab
Buhârî’nin:
“Sevdiğinizi harcamadıkça takvaya eremezsiniz” âyetinin[180] tefsirinde Ebû Talhâ “Yâ Resûlellah! Allahü teâlâ! “Sevdiğiniz şeylerden harcamadıkça hayra eremezsiniz” diyor.” dedi.
[173] Müslim. Ebû Dâvud. Tirmizî. Nesâî.
[174] Buhârî. Müslim.
[175] Müslim. Nesâî.
[176] Müslim.
[177] Müslim.
[178] Buhârî. Müslim. Ebû Dâvud. Tirmizî. Nesâî.
[179] Buhârî. Müslim.
[180] Âl-i İmrân Süresi: 92.
Benzer Yazıları Okumak İçin Tıklayınız