Sual: Bey ve Şira ilminin ehemmiyeti nedir?
Cevap: (Bey’), satmak demektir. (Şira), satın almak demektir. İnsanlar birbirlerine muhtaç olup birlikte yaşamaya mecburdurlar. Bey’ ve şira olmasaydı, yer yüzünde nizam olmazdı. İslamiyette bey’ ve şira, arz ve talep esasına göre yürür. İslamiyet, ferdin iktisadi hürriyetine saygı gösterir. Hususi teşebbüslere ve sermayeye salahiyet verir. Allahü teâlânın emrettiği bu ticaret ahkamı, Karl Marks isimli bir yahudinin ortaya koyduğu, sosyalizm adındaki siyasi bir iktisad rejimi ile taban tabana zıttır. Hür dünya devletlerinde tatbik edilmekte olan liberal iktisad sistemi, İslâmın ticaret ahkâmına yakındır. İslamiyetin gösterdiği iktisad yolu, özel teşebbüsü ortadan kaldıran Markscı sosyalizm olmadığı gibi, devletin iktisadi hayata hiç dokunmamasını isteyen Adam Smith liberalizmi de değildir. Öşür, haraç, aşirin topladığı zekat, cizye, narh koymak, Beytülmalın diğer gelirlerini toplamak ve sarf etmek, devletin elinde olduğu için, İslam iktisadı, başıboş bir liberalizm değildir. İstihsalde mümkün olduğu kadar özel teşebbüsü, milli gelirin fertlere taksiminde de, sosyal adaleti sağlayan hükümlerdir.
Bir kimse İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe’den “rahmetullâhi aleyh” sordu ki “Vakitlerimi ibâdet ile geçirmek istiyorum. Bana bir şey yaz da, hep onu yapayım!” İmâm-ı Âzam alış veriş bilgilerini yazıp verince, “Bu, tüccarlara lazım olur. Ben evimde oturup ibâdet ile meşgul olacağım” dedi. Cevabında, “Yiyecek ve giyecek lazım olmayan kimse var mı? Ahkâm-ı İslamiyyenin alış veriş kısmını bilmeyen, haram lokmadan kurtulamaz ve ibâdetlerin sevâbını bulamaz. Zahmetleri boşa gider ve azâba yakalanır ve çok pişman olur” buyurdu.
Bezzaziye’de diyor ki “Alış veriş bilgisini öğrenmeyenin, ticaret yapması haramdır. İmâm-ı Ebülleys de “rahmetullahi teâlâ aleyh” böyle buyurmuştur. İmâm-ı Muhammed Şeybani’ye “rahmetullahi teâlâ aleyh”, Zühd hakkında bir kitap yaz dediklerinde, zühd için bey’ bilgisi yetişir buyurdu”.
Dinini iyi öğrenen bir müslüman, haram işlemeden ve fâiz felaketine düşmeden her çeşit ticareti yaparak helal mal kazanır. Helal ve bereketli kazancı ile millete ve memlekete çok faydalı olur. Hadika’da diyor ki “İmâm-ı Muhammed Şeybani’ye, mütehassıs olduğu tasavvuf bilgisinde niçin bir kitap yazmadığını sorduklarında, zühd ve takvâ, ancak, bütün işlerde ahkâm-ı İslamiyyeye uymakla, batıl, fâsid ve mekruh sözleşmelerden sakınmakla elde edilebilir. Bunlar da, fıkıh kitaplarından öğrenilir. Alışveriş ve başka sözleşmeleri yapacak kimsenin bunların sahih ve helal olması şartlarını öğrenmesi lâzımdır. Bunun için, bu işlerin ilmihalini öğrenmek her mükellefe farz-ı ayndır. Bu farzın yerine getirilmesi için, bey’ ve şira kitabını yazdım buyurdu”.
Tavsiye Yazı —> İslamiyette Ticaret