Sual: Banka maaş promosyonu caiz midir?
Cevap: Banka promosyonları bu düzende caizdir, helaldir. Zira müslümanın menfaatinedir. Alıp sadaka vermek lazım değildir. Banka, işverene, “parayı bana yatırırsan, maaşlılara promosyon vereceğim” dese ve işveren de kabul etse, bu üçüncü kişi lehine şarttır. Taraflardan birine veya üçüncü şahsa menfaati olan şart esas itibariyle fasiddir, akdi ifsad eder, bozar. Ancak her akid böyle değildir. Bey (alışveriş), icare (kira), karz gibi akidlerde bu şart akdi ifsad eder; ama mesela vediada, havalede ifsad etmez. İşin aslı, işveren, maaşı, bankaya havale etmektedir. Şartlı havale caizdir. Yani “felancaya borcumu sana havale edersem, havale ettiğim kişiye şu kadar fazla ver” şeklinde bir anlaşma caizdir. “Emekli maaşınızı bize getirirseniz, size şu kadar promosyon veririm” şeklindeki bir şart da böyle caizdir. Bankanın kazancı sadece faiz değildir. Helal kazanç ile haram kazanç karışınca, bundan verileni almak zaten caizdir. Herkesin kazancı az veya çok böyledir.
Sual: İlaç firmalarınca biz doktorlara değişik hediyeler veriliyor. Bize “Bir ihtiyacınız var mı” diye soruyorlar. Biz de varsa söylüyoruz, getirip veriyorlar. “İlacımızı yazarsanız size şunu alırız” diye bize bir şeyler vaad ediyorlar. Ya da biz onlara; “Bize şunu alırsanız, ilaçlarınızı yazarız” diyoruz. Bizim bu yollarla elde ettiğimiz promosyonlar şer’an câiz midir?
Cevap: Rıza ile verilmektedir. Câizdir. Yine de şarta bağlı olarak yapmamalıdır. Zira gerektiğinde bu ilacın yazılması, hasta için zararlı olabilir. Yazılmadığı zaman da ilaç firmalarına yalan vaadde bulunulmuş olur.
Sual: Öğretmenim. Her il yahud ilçede il milli eğitim ya da ilçe milli eğitim müdürleri maaş ödemeleri hakkında muayyen müddetler için bankalar ile anlaşmaktadır. Bankalar kendilerinden maaş alan öğretmenlere promosyon olarak muayyen miktar para vermektedir. Bunların alınmasında dinen bir mahzur var mıdır?
Cevap: Bu promosyon, paranızı bize yatırırsanız (vedia ederseniz), size hediye veririz demektir. Bankaya yatırılan maaşlar bir karz olsaydı, bunu yatırırken üçüncü şahıs lehine böyle bir şart koşmak lağv ve fâiz olurdu. Yani şart yerine getirilmez; ama banka ile şirket (müdürlük) için günah bahis mevzuu olurdu. Üçüncü şahsın mesuliyeti olmadığından, bu promosyon maaşlıya câiz ve helâldir. Vedia akdinde ise böyle bir şart koşmak câiz ve alınan para maaşlıya da, şirkete (müdürlüğe) de helâldir.
Sual: Bir kimse promosyon mukabili emekli maaşını bir başka bankaya taşıyabilir mi?
Cevap: Caizdir. Bu, şartlı havaledir. Yani “maaş alacağınızı bana havale ettirirseniz, size şu kadar para vererim” demek caizdir. Çünki taraflardan birine veya üçüncü şahsa menfaati olan şart, havale gibi akidlerde caizdir.
Sual: Şirketin anlaştığı banka, promosyonu almayıp bir ay içinde müracaat ederseniz faizsiz kredi veririz diyor. Ayrıca kredi miktarının binde beşi kadar da dosya masrafı vardır. Caiz midir?
Cevap: Bu şekilde şartlı muamele fasiddir.
Tavsiye Yazı –> İslamiyette Banka Olur mu?