Sual: Eshab-ı Kehf ile Eshab-ı Rakîm aynı mıdır?
Cevap: Böyle diyenler varsa da Eshâb-ı Rakîm’in başkadır. Eshab-ı rakîm tabiri Kur’an-ı kerimde geçer. Hadisi şerifte eski ümmetlerden olup mağarada kalan ve hayırlı bir işi sayesinde kurtulan üç gencin hikayesidir. İbn Ömer anlatıyor:
“Resûlullah buyurdular ki: “Sizden önce yaşayanlardan üç kişi yola çıktılar. (Akşam olunca) geceleme ihtiyacı onları bir mağaraya sığındırdı ve içine girdiler. Dağdan (kayan) bir taş yuvarlanıp, mağaranın ağzını üzerlerine kapadı. Aralarında: “sizi bu kayadan, sâlih amellerinizi şefaatçi kılarak Allah’a yapacağınız dualar kurtarabilir!” dediler. Bunun üzerine birincisi şöyle dedi: “Benim yaşlı, ihtiyar iki ebeveynim vardı. Ben onları çok kollar, akşam olunca onlardan önce ne ailemden ne de hayvanlarımdan hiçbirini yedirip içirmezdim. Bir gün ağaç arama işi beni uzaklara attı. Eve döndüğümde ikisi de uyumuştu. Onlar için sütlerini sağdım. Hâlâ uyumakta idiler. Onlardan önce aileme ve hayvanlarıma yiyecek vermeyi uygun bulmadım, onları uyandırmaya da kıyamadım. Geciktiğim için çocuklar ayaklarımın arasında kıvranıyorlardı. Ben ise süt kapları elimde, onların uyanmalarını bekliyordum. Derken şafak söktü: “Ey Allahım! Bunu senin rızan için yaptığımı biliyorsan, bizim yolumuzu kapayan şu taştan bizi kurtar!” Taş bir miktar açıldı. Ama çıkacakları kadar değildi. İkinci şahıs şöyle dedi: “Ey Allahım! Benim bir amca kızım vardı. Onu herkesten çok seviyordum. Ondan kâm almak istedim. Ama bana yüz vermedi. Fakat gün geldi kıtlığa uğradı, bana başvurmak zorunda kaldı. Ona, kendisini bana teslim etmesi mukabilinde yüzyirmi dinar verdim; kabul etti. Arzuma nâil olacağım sırada: “Allah’ın mührünü, gayr-ı meşru olarak bozman sana haramdır!” dedi. Ben de ona temasta bulunmaktan kaçındım ve insanlar arasında en çok sevdiğim kimse olduğu halde onu bıraktım, verdiğim altınları da terkettim. Ey Allah’ım, eğer bunları senin rızâ-yı şerifin için yapmışsam, bizi bu sıkıntıdan kurtar.” Kaya biraz daha açıldı. Ancak onlar çıkabilecek kadar açılmadı. Üçüncü şahıs dedi ki: “Ey Allahım, ben işçiler çalıştırıyordum. Ücretlerini de derhal veriyordum. Ancak bir tanesi (bir farak pirinçten ibâret olan) ücretini almadan gitti. Ben de onun parasını onun adına işletip kâr ettirdim. Öyle ki çok malı oldu. Derken (yıllar sonra) çıkageldi ve: “Ey Abdullah! bana olan borcunu öde!” dedi. Ben de: “Bütün şu gördüğün sığır, davar, deve ve köleler senindir. Git bunları al götür!” dedim. Adam: “Ey Abdullah, benimle alay etme!” dedi. Ben tekrar: “Ben kesinlikle seninle alay etmiyorum. Git hepsini al götür!” diye tekrar ettim. Adam hepsini aldı götürdü. “Ey Allahım, eğer bunu senin rızân için yaptıysam, bize şu halden kurtuluş nasip et!” dedi. Kaya açıldı, çıkıp yollarına devam ettiler.” Bu üç kişinin, Kur’an-ı kerimde haber verilen Eshâb-ı Rakîm olduğu söylenmektedir (Kehf: 9).
Rakîm de mağara mânâsına gelen bir sözdür. Bu kıssadan, İmam A’zam Ebû Hanîfe ve talebesinden İmam Muhammed ve Züfer, emâneti taşıyan kimse (müstevda’), bu malla ticaret yaparsa, kârın mal sahibine ait olacağı hükmünü çıkarmıştır . Ayrıca fuzûlînin satışının cevâzı da bu hâdiseden istihrâc olunmuştur. Fuzûlî, vekâletsiz işgören kimsedir. Tasavvuf ehli bu hâdiseden tevessülün (salih kimseleri, mukaddes şeyleri ve hayırlı amelleri şefaatçi yapmanın) cevâzına delil çıkarmışlardır.