Tefsîr âlimleri birçok tabakalara ayrılır:

Birinci tabaka: Eshâb-ı güzîn “rıdvânullahi teâlâ aleyhim ecmaîn” hazretleridir. Hulefâ-i râşidîn yanî hazret-i Ebû Bekr, hazret-i Ömer, hazret-i Osmân, hazret-i Alî “rıdvânullahi teâlâ aleyhim ecma’în” ile İbni Mes’ûd, İbni Abbâs, Übey bin Ka’b, Zeyd bin Sâbit, Ebû Mûsel-Eş’arî, Abdüllah bin Zübeyr, Enes bin Mâlik, Ebû Hüreyre, Ca’bir bin Abdüllah, Abdüllah bin Amr-ibnül-Âs “rıdvânullahi teâlâ aleyhim ecma’în” hazretleri, tefsîr âlimlerinin birinci tabakasından olan zâtlardır.

Hulefâ-i râşidînden Alî bin Ebî Tâlib “radıyallahü teâlâ anh” hazretlerinden tefsîr ile alâkalı olan rivâyet, diğer hulefâ-i kirâm hazretlerinden “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” vâki’ olan rivâyetlerden dahâ çoktur.

İbni Mes’ûd’dan “radıyallahü teâlâ anh” tefsîr ile alâkalı yapılan rivâyetler ise, hazret-i Alî’den “radıyallahü anh” rivâyet edilenlerden dahâ çoktur.

Eshâb-ı kirâmdan İbni Abbâs “radıyallahü anhümâ” hazretleri, tercümân-ül-Kur’ân, hıbr-ul-ümme, reîs-ül-müfessirîn olup, ondan tefsîr-i şerîfe dâir yapılan rivâyetler ise dahâ çoktur. Fakat rivâyet yollarının en güzeli, hicrî 143 senesinde vefât eden Alî bin Ebî Talhâ el-Hâşimî hazretlerinin rivâyet yoludur. İmâm-ı Buhârî hazretleri, Sahîh-i Buhârî adıyla meşhûr olan hadîs-i şerîf kitâbında bu rivâyet yolunu esâs almıştır.

Kendisinden tefsîr rivâyeti yapılan Eshâb-ı kirâmdan biri de Enes bin Mâlik bin Nadr “radıyallahü teâlâ anh” hazretleridir. Hicrî (91) senesinde Basra’da vefât etmiştir.

Hicrî (73) senesinde Mekke-i mükerremede vefât eden Abdüllah bin Ömer bin Hattâb “radıyallahü teâlâ anh” hazretleri, hicrî 84 senesinde Medîne-i münevverede vefât eden Câbir bin Abdüllah el-Ensârî “radıyallahü teâlâ anh hazretleri, hicrî (44) senesinde vefât eden Ebû Mûsâ Abdürrahmân bin Kays el-Eş’arî “radıyallahü teâlâ anh” hazretleri, hicrî (63)de vefât eden Abdüllah bin Amr bin Âs es-Sehmî “radıyallahü teâlâ anh” hazretleri, hicrî (45) senesinde vefât eden ve Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” kâtibi olan Zeyd bin Sâbit el-Ensârî “radıyallahü teâlâ anh” hazretleri, birinci tabaka müfessîrlerindendirler.

İkinci tabaka: Tâbi’în-i kirâmdan olan ehl-i tefsîrdir [müfessîrlerdir]. Tâbi’în-i kirâmdan ehl-i tefsîr olan zevâtın bir kısmı Abdüllah ibni Abbâs hazretlerinin talebeleri ve Mekke-i mükerreme ulemâsı idi. Hicrî (103) senesinde vefât eden Mücâhid bin Cebr el-Mekkî hazretleri, tâbi’în-i kirâm müfessîrlerindendir. İmâm-ı Şâfi’î ve İmâm-ı Buhârî hazretleri Mücâhid hazretlerinin tefsîrlerine itimâd ve itibâr buyurmuşlardır.

Tâbi’în-i kirâmdan hicrî (94) senesinde vefât eden Sa’îd bin Cübeyr hazretleri, hicrî (105) senesinde Mekke-i mükerremede vefât eden ve İbni Abbâs’ın azâdlı kölesi olan Mükrime hazretleri, hicrî (106) senesinde Mekke-i mükerremede vefât eden Tâvûs bin Keysân el Yemânî hazretleri, hicrî (114) senesinde vefât eden Atâ bin Ebî Rebâh el-Mekkî hazretleri de tefsîr âlimlerindendir. “Radıyallahü teâlâ aleyhim ecmaîn.”

Tâbi’în-i kirâmdan ve tefsîr âlimlerinden olan büyük zâtların bir kısmı da Abdullah ibni Mes’ûd “radıyallahü anh” hazretlerinin talebesi ve Kûfe âlimleri idi. Hicrî (102) senesinde vefât eden Alkame bin Kays hazretleri, hicrî (75) senesinde vefât eden Esved bin Yezîd hazretleri, hicrî (95) senesinde vefât eden İbrâhîm Nehâî hazretleri, hicrî (105) senesinde vefât eden Şa’bî hazretleri de Abdüllah ibni Mes’ûd hazretlerinin talebelerindendir.

Tâbi’în-i kirâmdan ve tefsîr âlimlerinden olan zâtların bir kısmı da Zeyd bin Eslem hazretlerinin talebeleridir. Abdürrahmân bin Zeyd ve Mâlik bin Enes hazretleri gibi.

Hicrî (121) senesinde vefât eden Hasen-i Basrî hazretleri, Atâ bin Ebî Seleme, hicrî (117) senesinde vefât eden Muhammed bin Ka’b el-Kurâzî hazretleri ve yine hicrî (90) senesinde vefât eden Ebü’l-Âliye Refi’ bin er-Rebâhî hazretleri, Dahhâk bin Müzâhim, hicrî (111) senesinde vefât eden Atıyye bin Sa’îd el-Evfâ hazretleri, hicrî (117) senesinde vefât eden Katâde bin Diâme es-Sedûsî hazretleri ve Rebi’ bin Enes hazretleri, tâbi’în-i kirâm müfessîrlerindendir.

Üçüncü tabaka: Sahâbe-i kirâmın ve Tâbi’în-i i’zâmın sözlerini toplayıp, tefsîr kitâbları yazmış olan, Süfyân bin Üyeyne, Veki’ bin Cerrâh, Şu’be bin Haccâc, Yezîd bin Hârûn, Abdürrezzâk, Âdem bin Ebî Iyâs, Ishak bin Râheveyh, Ravh bin Ubâde, Abdüllah bin Humeyd, Ebû Bekr bin Ebî Şeybe ve diğer zâtlar, üçüncü tabaka tefsîr âlimleridir.

Dördüncü tabaka: Abdürrezzâk, Alî bin Ebî Talhâ, İbni Cerîr, İbni Ebî Hâtim, İbni Mâce, Hâkim, İbni Merdeveyh, Ebûş’şeyh bin Hibbân, İbni Münzîr hazretleri gibi zâtlar, dördüncü tabaka tefsîr âlimleridir.

Tefsîr-i şerîf ile alâkalı faydalı bilgileri toplayıp, isnâdlarını kaydetmeden, tefsîr kitâbları yazmış olan zâtlardan bir kısmı da, Ebû İshak ez- Zeccâc, Ebû Alî Fârisî, Mekkî bin Ebî Tâlib, Ebül-Abbâs el-Mehdevî hazretleri gibi zâtlardır.

Müteahhirîn âlimlerinden de pekçok tefsîr ehli vardır. Bunlardan bazıları, rivâyetlerin nakli ve isnâdların kısaltılması yolunu, bazıları da arabî kâideler ve edebî ilmler yolunu tercîh ederek, Kur’ân-ı kerîmi tefsîr etmişlerdir.

 

En Çok Okunan Yazılar

Tavsiye Ettiğimiz Temel KitaplarMeâl Okumak Câiz Midir? Ehl-i Sünnet İtikadı Nedir? Ehl-i Sünnet Olmanın Şartları Nelerdir?Her Gün Okunması Gereken Çok Mühim Bir DuâSeyyid Abdülhakîm Arvâsî Hazretleri ve Tasavvuf Terbiyesi Sultan Vahideddîn Hân'a Dâir Sualler