Sual: Sultan II. Mahmud, yeni kurduğu Türk ordusunda, zekâlarının azlığından dolayı Çerkezler’in miralaylıktan (albaylıktan) daha yukarı terfi etmemeleri için ferman çıkarmış. Sultan II. Selim de, cinsî hayatta kadın rolü oynayarak Türk halkının ahlâkını bozuyorlar diye Arnavutlar’ın Anadolu’ya geçmelerini yasak etmiş. İsmail Hami bey’in kitaplarından okuduğum bu bilgiler doğru mudur? Şu halde Osmanlı Devleti’nde ırkçılık var mıdır?
Cevap: Bir kere Sultan II. Mahmud zamanında Çerkezler kesif bir topluluk olarak gelmiş değildi. 1864’ten sonra Kafkasya’dan göç etmeye başladılar. Her millette zekî veya zekâsı kıt insan vardır. Umumileştirmek doğru değildir. Osmanlılar gibi geniş düşünceli ve yüksek meziyetli insanlar için böyle sakil bir şey düşünülemez bile. Kaldı ki son zamanlarda bile çok sayıda Çerkez paşa vardır. Çerkezler, sadakatleri ile tanınmış bir ırktır. Osmanlı Devleti, bu meziyetlerinden istifade etmiştir. Sarayda Sultan II. Mahmud’dan itibaren hep Kafkasyalı, bilhassa Çerkez hanımlar istihdam edilmiş ve hanedan evlilikleri bunlarla olmuştur.
Arnavutlar, o zamanlar Kürtler gibi İstanbul’a sokulmazdı. Sebebi dağlık bir coğrafyada yaşadıkları için sert ve kavgacı bir tabiata sahip olmalarıdır. Sokulanlar da hususi izinle muayyen işler için (kaldırım yapmak gibi) sokulurdu. Adalı Rumlar da aynı şekildedir. Bahsedilen husus lokal bir hâdise ile alakalı olsa gerektir. Zaman içinde bu hükümler değişmiştir. Arnavutlardan çok sayıda devlet adamı ve zâbit yetişmiştir. Sultan II. Abdülhamid’in, Karakeçili ve Araplardan hususî muhafız alayı olduğu gibi, “ser verir sır vermez” dediği Arnavutlardan müteşekkil bir muhafız alayı vardı.
Osmanlıda ırkçılık olması muhaldir. İmparatorluklarda ırkçılık olamaz. Kaldı ki Osmanlı Devleti Müslüman bir devlettir. İslâmiyet ırkçılığı reddeder. Irkçılık, imparatorlukları ve cemiyetleri yıkan bir hastalık gibidir. Nitekim Osmanlı Devleti, 1908’den sonra ırkçılık istikametinde idare olundu ve bu da yıkılmasına sebebiyet verdi.
Merhum İsmail Hami Bey, büyük bir tarihçidir. Fakat kendisine yakışmayacak bir şekilde koyu bir ırkçılık zihnini örtmüştür. Osmanlı tarihinde çok müsbet rol oynayan nice devlet adamlarına, sırf Türk ırkından değil diye tahkir etmektedir. Kitapları temkinle okunmalıdır.