Sual: İslam hukukuna göre hangi hayvanların zekatı verilir? Zekatı verilen hayvanların zekat hesaplaması nasıl yapılır?
Cevap: Mevkûfât kitabında buyuruyor ki: “Yılın yarıdan fazlasında parasız çayırda otlayan hayvanlar, üretmek için, [sütü için] olursa, bunlara ‘saime hayvan’ denir. Saime hayvan sayısı, nisâb miktarı olduktan 1 yıl sonra, zekatı verilir. Yün için, yük taşımak için, binmek için olursa, saime denilmez ve zekat lazım olmaz”. Deve, sığır gibi başka cinsten saime hayvanlar, birbirlerine ve diğer ticaret eşyasına eklenmezler. Hayvanlar saime değilse besicilik yapıyorsa, bu zekât değil, ticaret malıdır. Zira zekât için senenin en az yarısında çayırda otlayan hayvanlardan verilir. Besicilikte ticaret malı sayılır ve 40’ta 1’i verilir. Kendisinden verilemeyeceği için, para olarak verilir.
Sığır Zekatı: Sığırın nisabı 30’dur. 30’dan az sığırı olan, bunların zekatını vermez.
30 sığır için 1 adet, 1 yaşını aşmış erkek veya dişi buzağı verilir. 39’a kadar hep böyledir.
40’tan 59’a kadar sığırı olan, 1 adet, 2 yaşını bitirmiş, erkek veya dişi dana verir.
60’tan 69’a kadar sığır için, 2 buzağı verilir.
70 sığır için, 1 dana ile 1 buzağı verilir.
70’den sonra, her 10 için, böyle hesap edilir. Her 30 için 1 buzağı, her 40 için 1 dana artmaktadır. 80 olunca, 2 dana artmaktadır.
Manda zekatı: Sığır zekatı gibidir.
Koyun Zekatı: Koyunun nisabı 40’tır. 40’tan az koyunu olan zekatını vermez.
40’tan 120’ye kadar koyunu olan, yalnız 1 koyun verir.
121’den 200’e kadar koyun için, 2 koyun verilir.
201’den 400’e kadar 3 koyun verilir.
400 için 4 koyun, sonra her 100 için 1 koyun artar.
Koyun, keçi, erkek, dişi zekatları hep böyledir. 1 yaşını doldurmayan kuzuların zekatı verilmez. Fakat, koyunu da varsa, yavrular da hesaba katılır. Deve ve sığır yavruları da böyledir. Kuzu, hiçbir zaman zekat olarak verilmez.
At Zekatı: Erkek ve dişi bir arada ve çayırda, üretmek için beslenirse zekat lazım olur. Binmek ve yük için ise, lazım olmaz. Yalnız erkek atı olanın [aygırın] zekatı olmaz. Çünkü üremez. Ticaret niyeti ile beslenirse, ticaret malı zekatı verilir. Ticaret için olmayan katır ve merkeb çok olsa da, zekatları verilmez.
Atın nisabı yoktur. Her at için 1 miskal altın verilir. İsterse, atların kıymetini hesaplar. Kıymetleri altın nisabını dolduruyorsa, 40’ta 1’i kadar altın verir. Deve, sığır ve koyun zekatı olarak, değerleri kadar altın da verilebilir.
Deve Zekatı: 4 devenin zekatı verilmez. Devenin nisabı 5’tir (5’ten az devenin zekatı olmaz). 5 deve, 200 dirhem gümüş karşılığı oluyor.
5 devesi olan, 1 koyun verir. 1 koyun, 5 dirhem [17 gr] gümüş demek oluyor. 9’a kadar 1 koyun verilir.
10’dan 14’e kadar devesi olan, 2 koyun verir.
15’ten 19’a kadar 3 koyun,
20’den 24’e kadar 4 koyun verilir.
25’ten 35’e kadar deve için, 2 yaşına girmiş 1 yavru dişi deve verilir.
36’dan 45’e kadar, 3 yaşına girmiş dişi deve yavrusu verilir.
46’dan 60’a kadar, yük vurulabilecek, 4 yaşına girmiş dişi deve verilir.
61’den 75’e kadar için, 5 yaşında deve verilir.
76’dan 90’a kadar için 2 adet 3 yaşında deve verilir.
91’den 120’ye kadar için, 2 adet 4 yaşında deve verilir.
120’den fazla olan her 5 deve için, ayrıca birer koyun verilir.
Fakat, 145 olunca, koyunlar yerine, 2 yaşında 1 dişi deve verilir.
150 deve için, 3 adet 4 yaşında deve verilir. Sonra her 5 deve için, birer koyun da verilir.
Fakat, 175’te 185’e kadar devesi olan, koyunlar yerine, 1 adet 2 yaşında dişi deve verir.
186 deveden 195’e kadar deve için, 3 adet 4 yaşında deve ile 1 adet 3 yaşında deve verilir.
196’dan 200’e kadar, 4 adet 4 yaşında deve verilir.
Zekat olarak erkek deve verilmez. Verecek dişi devesi olmayan, erkek devenin değerini, altın veya gümüş olarak verir. 1 yaşını doldurmayan deve yavrusunun zekatı verilmez. 200’den çok devesi olan, her 50 deve için, 150 ile 200 arasındaki işlemi yeniden yapar.
Sual: Süt ve süt mamulleri istihsali için ahırda, mandırada beslenen hayvanların zekâtı nasıl olur?
Cevap: Bu hayvanların zekâtı yoktur. Çünki sâime olmadıkları gibi, ticaret malı da değildir. Süt ve mamullerini ticarete niyet ettikten sonra satarsa, bunlar nisab mikdarı olduktan 1 sene sonra elde nisab mikdarı ticaret malı varsa, 40’ta 1’ini zekât olarak verir. Zira ticarete niyet ettikten sonra, istihsal ettiği malı satarsa, bu ticaret malı olur. Ama öşürlü mallar öyle değildir. Tarlasından kaldırıp öşrünü verdiği buğdayı, balı ticarete niyet edip satarsa, bu ticaret malı olmaz; zekâtı da verilmez.
Sual: Hayvan zekâtına erkek hayvanlar da dâhil midir?
Cevap: Zekât, sâimenin, yani senenin yarısından fazla otlakta otlayan küçükbaş (koyun, keçi) veya büyükbaş (sığır, manda, deve) hayvanların erkeklerine de, dişilerine de farzdır. (Fetâvâ-yı Hindiyye, Sâime Zekâtı)
Sual: Küçükbaş hayvancılık yapan 3 ortak, zekâtını nasıl verir?
Cevap: Hayvanların ele geçtiği tarih, eğer nisabı dolduruyorsa, kişi başına 40 koyun düşüyorsa, zenginliğin de başlangıcıdır. Senenin yarısından fazla çayırda otluyorlarsa, hayvan zekâtına tâbidir. Her ortak, 40 taneden 120 taneye kadar 1 koyun veya kıymetini verir. Eğer ahırda besleniyorlarsa, kıymetinin 40’ta 1’i zekât olarak verilir.
Sual: Satmak, yemek , yük taşıtmak niyetiyle ahırda beslenen hayvanların zekâtı var mıdır?
Cevap: Eti veya yük taşıması için beslenen hayvanlarda hiç zekât yoktur. Ticaret için (satmak için) ahırda beslenen veya velev senenin yarısından fazla otlakta otlayan hayvanlarda ticaret zekâtı vardır. Bunun nisbeti de zekât nisbeti olan 40’ta 1’dir. Sâime olan bin koyunun zekâtı 1 yılda 10 koyun iken, ticaret için olan 1.000 koyunun 1 yıllık zekâtı 25 koyundur. Sâime olan hayvanı sonradan satmaya niyet etse ticaret malı olmaz. Ama ticaret için aldığı hayvanları satmayıp beslemeye niyet etse ve sâime yapsa, sâime olur ve sâime zekâtına girer.(Fetâvâ-yı Hindiyye, Sâime Zekâtı)
Sual: Zekatta koyun nisabı ile altın nisabı ayrı mıdır? Mesela 45 koyunu ve 50.000 borcu olan, ne yapar?
Cevap: İkisinde de nisab ayrıdır. Semeniyyet vasfı para ve ticaret esyasında. Saimiyyet vasfı ise hayvandadır. Borç varsa, önce altın, gümüş ve paradan; sonra ticaret malından; sonra toprak mahsullerinden; sonra hayvandan düşülür. Kalan mikdar nisabı tutuyorsa, malın kendisinden zekât verilir. Altını, gümüşü, parası ve ticaret malı olan, birbirinden verebilir. Toprak mahsulü ve hayvan böyle değildir.
Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye Kitabını Okumak İçin Tıklayınız.