Sual: İslamiyette komşuluk münasebeti nasıl omalıdır? Komşulara nasıl davranmalıdır? Bu noktada ölçümüz ne olmalıdır?
Cevap: Aşağıdaki yazılar, Seyyid Alizâde’nin “rahmetullahi teâlâ aleyh” Şiratü’l-İslam şerhinden alınmıştır.
Her müslümanın, sâlih komşular [iyi insanlar] arasında ev araması lâzımdır. Hadis-i şerifte, “Ev satın almadan evvel, komşuların nasıl olduklarını araştırınız! Yola çıkmadan evvel, yol arkadaşınızı seçiniz!” buyuruldu. Hadis-i şerifte, “Komşuya hürmet etmek, anaya hürmet etmek gibi lâzımdır” buyuruldu. Komşuya hürmet, onunla iyi geçinmektir. Onun aç olduğunu bilerek, kendisi tok yatmamaktır. Allahü teâlânın kendisine ihsan ettiği rızklardan ona da vermelidir. Onu incitecek söz ve harekette bulunmamalıdır. Hadis-i şerifte, “Komşusu, şerrinden emin olmayan kimse, Allahü teâlâya îman etmemiştir” buyuruldu. Zimmi [gayrimüslim] komşusuna dahi, mümkün olduğu kadar hediye vermelidir. Hadis-i şerifte, “Zimmi komşunun bir hakkı, müslüman komşunun iki hakkı, akraba olan komşunun üç hakkı vardır” buyuruldu. Komşusunun evine, pencerelerine bakmamalıdır. [Kaç ev komşu sayılır? Bu evlerin adedi, zamanın şartlarına ve insanın yardım kudretine göre değişir. Her taraftan birer, ikişer ve nihâyet] 40 ev komşuluk hakkına mâlik olur.
Komşunun yaptığı eziyetlere ve cahilce hareketlerine sabretmeli, karşılık vermemelidir. [Alkollü içkinin ve kadınların, kızların başı, kolları açık sokağa çıkmalarının haram olduğunu güler yüz ve tatlı dil ile anlatmalıdır. Komşular, günah işlediklerini görüp de nasihat vermeyen] ve kendileri ile görüşmeyen, [Cehennemden kurtulmaları için] yardım etmeyen komşularını, Kıyamet günü, Allahü teâlâya şikayet edecekler, [maddi ve mânevî] haklarını istiyeceklerdir. Komşunun çocuklarını eli ile okşamalı, namaz kılmaları ve günah işlememeleri için, tatlı dil ile nasihat etmelidir. Hadis-i şerifte, “Evinizde pişen yemekten, komşunuzun hakkını veriniz!” buyuruldu. Ödünç olarak ve ariyet olarak istediğini hemen vermelidir. Komşusu hasta olunca, ziyaretine gitmelidir. Sıkıntıya düşünce, imdadına yetişmelidir.
Hadis-i şerifte, “Sıkıntıya düşen komşusuna yardım eden, sıkıntısını gideren kimseye, Allahü teâlâ kıyamet günü kıymetli elbise giydirecektir” buyuruldu. Cenazesi olunca, (Taziye) etmeli, yani sabır etmesini söylemeli ve cenazesinin hizmetine koşmalıdır. Komşusu sefere, uzak vazifeye gidince, geride kalan ailesini, çocuklarını hırsızların, ahlaksızların şerlerinden, zararlarından muhafaza etmelidir. O yok iken, onun çoluk çocuklarına karşı davranışlarında, ona hiyanet etmekten çok sakınmalıdır. Onun evinin havasını, güneşini men’ edecek kadar, evine kat çıkarmamalı, buna zaruret olursa, ona anlatıp rızasını aldıktan sonra yapmalıdır. Ona veremeyeceği meyve, tatlı gibi şeyleri evine ondan gizli getirmelidir. Evini satacağı veya kiraya vereceği zaman, ona danışmalı, onun izin verdiği kimseye vermelidir. Komşunun mal ve mülk hakları, Mecelle’nin 1192. ve sonraki maddelerinde yazılıdır. Dünyada en kıymetli şey, müslüman, sâlih, Allahü teâlânın ve mahlukların haklarını bilen ve gözeten komşudur. Hadis-i şerifte, “Allahü teâlâ, bir sâlih müslümanın hürmetine, komşularından binlerce belayı, felaketi uzaklaştırır” buyuruldu. Hadis-i şerifte, “Kendisinin iyi mi, kötü mü olduğunu anlamak isteyen kimse, sâlih, halis olan komşularının kendisi hakkında ne dediklerini öğrensin! İyi kimsedir diyorlarsa, ind-i ilâhîde iyi olduğunu anlasın!” buyuruldu. Şiratü’l-İslam şerhinin yazısı burda tamam oldu.
Herhangi bir kimseye yapılması haram olan bir fenâlık, komşuya yapılırsa, günahı katkat daha fazla olur. Herhangi bir kimseye yapılması sevap olan bir iyilik, komşuya yapılırsa, sevâbı katkat daha fazla olur.
Zahida! Aç gözün, sahraya bak da, ibret al!
Şu direksiz kubbe-i semaya bak da, ibret al!
Görmek istersen, Cenâb-ı kibriyanın kudretin,
Her sabah, seher vakti, dünyaya bak da ibret al!
Padişah olsan da, derler “er kişi niyetine”,
Var, musallada yatan mevtaya bak da, ibret al!
Bir kefendir akıbet, sermaye-i beğ ve fakir,
Varlığa mağrur olan, mecnun değil de, ya nedir?
Kaynak: Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye