Sual: Selem satışı nedir? Nasıl olur? Misaller verebilir misiniz?
Cevap: Semen peşin olup mebi veresiyidir. Semenin, söz kesilirken tayin ve ayrılmadan önce kabz edilmesi lâzımdır. Mebi, tayin edilmez ve kabz edilmez. Mevcûd olmayan, mülkünde bulunmayan mebi, selem yolu ile satılır. Belli miktarda peşin semen ile malum zaman sonra, malum yerde, malum bir mebii satın almak için sözleşmektir. Mebi bayiın deyni olur.
Mesela, şu evsafta, 100 kile buğdayı, filan vakit ve filan yerde bana teslim etmek üzere, 50 liraya sana selem verdim deyip, bayi de kabul ettim demekle veya 10 litre veya 10 kilo cevzi, selem olarak sana, şu kadar kuruşa sattım, deyip, müşteri de aldım demekle selem vaki olur. Semen hazır ise de, miktarı söylemek lâzımdır. Selem, söz kesilirken ve malı teslim edinciye kadar geçen zaman içinde, çarşıda benzeri hep bulunan ve sıfatı yani iyilik ve aşağılık derecesi ve miktarı belli edilebilen, yani hacim, vezn, metre ve sayı ile ölçülen ve tayin edilince te’ayyün eden malda sahih olur. Her deynde olduğu gibi, malın cinsi, yani ismi, sıfatı, miktarı bildirilerek selem olunur. Yani peşin para ile veresiye satılır. Ölçü birimi, herkesce bilinmelidir. Karpuz, bal kabağı, odun, balık, nar, ayva gibi irili ufaklı şeyler sayı ile selem yapılmaz. Vezn ve hacimle yapılır. İrili ufaklı olmayıp fiyatları çok farklı olmayan şeyler sayı ile ve hacim ile selem yapılır. Yumurta, ceviz gibi şeylerde çürük bulunması, sayı ile ölçmeye zarar vermez. Etin, sabunun, toprak eşyanın ve kağıtın, kumaşın cinsi, nev’ ve sıfatlarını bildirmek lâzımdır. İpek kumaşın vezni de bildirilmelidir. Gelecek sene toprak mahsulünün sıfatı ile şimdi mevcûd benzerinin sıfatı başkadır. Bunun için, gelecek senenin buğdayını, çarşıda devamlı mevcûd olmadığı için selem yapmak câiz olmaz. Belli bir köyün buğdayı selem yapılmaz. Belli bir şehrin buğdayı yapılır. Balıktan başka hiçbir hayvan selem olmaz. Fakat hayvan, selemde semen olur. Aralarında fâiz bulunan şeylerde, selem câiz olmaz. Fakat, ağırlıkla ölçülen şeylerin para ile yani altın ve gümüş ile selem yapılmasına izin verilmiştir. Mesela, demirin pamuk ile selem edilmesi câiz olmadığı hâlde, altın ile selem edilmesi câizdir. Altın ile gümüş işlendikten sonra da ağırlık ile ölçülür. Başka madenler işlendikten sonra sayı ile ölçülür. Bunun için, ağırlıkları başka olan bakır leğenin, bakır külçe ile peşin satılması câiz olur. Fakat, selem edilmesi câiz olmaz. Altın ve gümüş para, tayin edilince, te’ayyün etmedikleri için mebi değildir, selem yapılmaz. Fakat bunlar, selemde semen olurlar.
[İmâm-ı Muhammed’e göre “rahmetullahi teâlâ aleyh”, fülus denilen bakır paralar da altın, gümüş gibidir. Fakat, Şeyhayne göre “rahmetullahi teâlâ aleyhima”, fülus, niyet edilmekle semenlikten çıkıp uruz gibi kıyemi mal olur. Tayin edilince te’ayyün eder. Sayarak selem yapılırlar. Yani altın ve gümüş ve başka mallar karşılığı, selem yolu ile satılırlar. Böylece, altın, gümüş paralarla ve ziynet eşyası ile kağıt liraları değiştirmek, yani satın almak sahih olur. Kağıt liraları, bir aydan çok olmak şartı ile belli zaman sonra almak, altını, gümüşü ise, söz kesilirken kabz etmek lazım olur.] Selem yapılan mal, belli zamanlarda, taksit ile verilebilir. Semen ayn olsun, deyn olsun, pazarlık yerinde hepsi peşin teslim edilmelidir. Bunun için, bu satışa (Selem) denilmiştir. Hepsi peşin verilmezse, selem sahih olmaz. Borclusuna, “Senden alacağım şu kadar lira, şu kadar litre veya kilo buğday için, selem olsun” derse, selem sahih olmaz. Çünkü semen deyn olup pazarlık yerinde kabz edilmemiştir. Selem müddeti en az 1 aydır. Peşin selem câiz olmaz. Selemde muhayyerlik şart edilmez. Mebi görülünce de muhayyerlik yoktur. Selemden, 2 taraf uyuşarak, vazgeçilebilir ve bayi semeni veya mislini veya kıymetini geri verir. Selem olunan mal, teslim vakti gelmeden önce çarşıda kalmazsa müşteri, isterse, piyasada bulununcıya kadar bekler. İsterse vazgeçerek parasını alır. Yerine başka şey almaz. Mebi, başkasına havale edilebilir. Bayi semeni, müşteri de selem olunan malı teslim almadan önce bey’ edemezler. Müşteri, selem malını, bayiına satamaz. Hediye edebilir. Semeni geri alır.
Tavsiye Yazı –> İstisna Akdi Nasıl Yapılır?