Sual: Zâhiriye mezhebi, Ehl-i Sünnet mezheplerinden mi sayılır?
Cevap: Zâhiriye mezhebinin kurucusu Davud ez-Zâhirî Ehl-i sünnettir. Zahiriyye mezhebinin kavilleri üzerinde ulema ihtilaf etmiştir.
1) Ebû İshak İsferâyînî ve İmamü’l-Haremeyn Cüveynî, kıyasa karşı olduğu için Dâvud Zâhirî’nin kavillerine itibar edilmeyeceğine kâildir.
2) Ebû Amr bin Salâh ise, Dâvud Zâhirî’nin celî kıyası değil, istihsanın bir türü olan hafî kıyası reddettiğini; celî kıyası inkâr edenin İbn Hâzm olduğunu; bu sebeple Dâvud’un celî kıyasa muhalif olmayan kavillerinin muteber sayılacağını söylemektedir.
3) Ebû Hâmid Gazâlî, Mâverdî, Ebû Tayyib gibi ulemâ ise Dâvud Zâhirî’nin kavillerinin her halde muteber olduğu kanaatindedir.
4) İbnü’s-Sübkî de, Dâvud’un icmâʽya aykırı olmayan kavillerinin nazar-ı itibare alınacağını kaydetmektedir.
Kavillerinin esas alınmasına kâil olanların, Dâvud Zâhirî’yi müstakil bir mezheb kurucusu olmaktan ziyâde, Şâfiʽî mezhebinde müctehid olarak gördükleri anlaşılmaktadır. Ancak Zâhirî mezhebinin kavilleri günümüze çok sağlıklı bir şekilde ulaşmış değildir. Ekserisi Zâhirî ulemasından İbni Hâzm’ın kitaplarındadır. İbni Hâzm ise, felsefeyle yakından meşgul olmuş; Dâvud’dan da ileri geçerek kıyasın her türlüsünü ve taklidi reddetmiştir. Bu sebeple ulemâ tarafından Ehl-i sünnet hârici görüldüğünü Şihristânî el-Milel ve’n-Nihal kitabında bildiriyor. İbni Hâzm’ın temsil ettiği görüşler, Selef-i sâlihîn, mânâsı açık olmayan nassları te’vîl ettikten sonra ortaya çıktığı için icmâʽya aykırı görülmüş ve nazara alınmamıştır. Çünki Selef bir hususta ihtilaf ettiği zaman, onların ihtilaf ettiği görüşlerin dışında başka bir görüş ileri sürmek icmâʽya aykırıdır. Ayrıca İbni Hâzm, ulemânın ileri gelenleri hakkında tezyif edici sözleri ve nezâket hududunu aşan tenkidleri sebebiyle ilmî çevrelerde tasvib görmemiştir.
Sual: İbni Hazm kimdir? Zahiri midir?
Cevap: Ebû Muhammed Alî bin Ahmed, Endülüs felsefeci ve âlimlerindendir. Vezîr [bakan] idi. 384 [m. 994] de Kurtuba’da tevellüd, 456 [m. 1064] da vefât etdi. Çok kitâp yazdı. Selef-i sâlihîni beğenmeyip, doğru yoldan çıktığı, Keşfü’z-zünûn’da, (Milel-nihal) kelimesinde yazılıdır. Zâhiriyye mezhebinde olduğu, Dâvud-i Bağdâdî’nin Eşeddü’l-cihâd kitâbı sonunda yazılıdır. Bu mezhebin kurucusu Dâvud bin Alî İsfehânî olup, 202 [m. 817] de Kûfe’de tevellüd, 270 [m. 883] de Bağdâd’da vefât etmişdir. Şâfi’î idi. Fakat taklîde ve kıyâsa karşı idi. Mezhebi tutunamamış, kalmamıştır.
Tavsiye Yazı –> Neleri bilmek farzdır? neleri değildir?