Sual: İslam hukukunda cinayetler kaça ayrılır ve bunların cezası nedir?
Cevap: Reddü’l-muhtar sâhibi “rahmetullahi teâlâ aleyh” buyuruyor ki: Cinayet, yaralamak veya öldürmek demektir.
Katl, insan öldürmek demektir. Öldürene katil, ölene maktul denir. 5 türlü katl haramdır:
1 — Amden, bilerek, istiyerek öldürmektir. Öldürmek için, bir insanın herhangi yerine, bıçak, tabanca gibi öldürücü şeyle vurmaktır. Demirden olan her şey, bıçak demektir. Her maden de demir gibidir. Ağaç, cam ve taştan yapılan sivri, keskin şeyler de demir gibidir. Ateşte yakmak, ateşi sönmüş sıcak fırında, kaynar suda öldürmek de katldir. Ensesine, kalbine iğne sokup öldürmek, ağır şeyle döverek öldürmek de iki imama göre amden katldir.
Amden adam öldürmek, küfre sebep olan şeyleri [ihtiyarı ile] söylemekten daha büyük günahtır. Çünkü, küfür sözü söylemek için, ölüm ile zorlanan kimsenin, kalbi îman ile dolu olarak söylemesi câizdir. Fakat, başkasını öldürmez isen seni öldürürüz deseler, ölümden kurtulmak için başkasını öldürmek câiz olmaz. Fakat, kalbinden mürted olmak, adam öldürmekten daha büyük günahtır. Mümini amden katl eden kimse, kâfir olmaz. Mümin olduğu için öldürürse veya öldürmek helaldir diyerek öldürürse, kâfir olur.
Bir insanı haksız olarak, amden öldüren kimseye (Kaved) lazım olur. Kaved, kısas olarak, onu da öldürmek demektir. Maktulün velilerinden biri affederse veya velî ile katil, belli bir mal, para ile uyuşurlarsa, kısas yapılmaz. Uyuşulan mal alınır. (Berika)da, (hıkt) kötü huyu anlatılırken yazılı hadis-i şerifte, (Kul haklarını ödeyen, her namazdan sonra on bir ihlas-i şerif okuyan ve katilini affederek ölen Cennete girecektir) buyuruldu. Amden katlde, kefaret lazım olmaz. Çünkü, büyük günahtır. Kefaret ise, ibâdettir. İkisi bir araya gelemez. (Buhârî)deki hadis-i şerifte, (Ekber-i kebair, bir şeyi Allahü teâlâya ortak etmek, adam öldürmek, anaya, babaya karşı gelmek, yalancı şahitlik yapmaktır) buyuruldu. Zina, sirkat ve fâiz alıp vermek de, böyle büyük günahtır.
(Tuhfet-ül-fükaha) sâhibi “rahmetullahi teâlâ aleyh” diyor ki bir kimse, babasını birinin silahla öldürdüğünü görse veya babasını öldürdüğünü iki şahit yanında buna söylese, sonra: (O benim velimi öldürmüştü. Babanı kısas için veya mürted olduğu için öldürdüm) derse, çocuk böyle olduğunu bilmese, bunu öldürmesi mubah olur. İki âdil şahit, birisine, falan kimse senin babanı öldürdü deseler, o kimseyi öldürmesi mubah olmaz. Çünkü şahitlerin sözü ancak mahkemede huccet olur. Görmek veya ikrar gibi insana huccet olmaz.
2 — Haram olan katlin ikincisi, şebehe olan, yani amd ile öldürmeye benzeyen katldir. Katl aletleri ile olmayan öldürmektir. Küçük taş, küçük sopa ile döverek öldürmek böyledir. Büyük taş, büyük sopa ile öldürmek de, İmâm-ı Âzama göre, böyledir. Kuyuya atmak, dağdan, damdan aşağı atmak da böyledir. Burada kaved lazım gelmez. Büyük günahtır. Kefaret ve akılesinin ağır diyet ödemesi lazım olur. Şebeh ile öldürmek tekerrür ederse, katil öldürülür.
Herhangi bir uzvu yok etmek şebeh sayılmaz. Herhangi bir uzuv, nasıl yok edilirse edilsin, hep amd sayılır. Bunun için, her uzuv karşılığında kısas lazım olur. Uyuşurlarsa, katilin malından ödenir. Ağır diyet, yüz deve demektir. Akıle, katilin yakınları demektir. Akılenin bu diyeti üç senede ödemesi lâzımdır. Amd ile katlde uyuşulunca ve hata ile katlde de, malı [veya parasını] akıle öder.
3 — Hata ile yanlışlıkla öldürmek olup iki türlüdür:
a) Katilin yanılmasıdır: Bir adamı, av veya düşman sanarak, atıp vurmaktır.
b) Merminin yanılmasıdır: Bir hedefe, bir ava atılan merminin bir adama gitmesi veya hedeften adama sıçraması ile katldir. Elinden düşen odunun, yükün bir adamı öldürmesi de böyledir. Hata ile katlde, katilin akılesinin diyet vermesi ve kefaret lazım olur. Günahı, birinci ve ikinci katl günahlarından daha azdır.
4 — Hataya sebep olan şeyle katldir. Yüksekten üstüne düşerek veya uyuyan kimsenin yuvarlanarak bir kimseyi öldürmesi böyledir. Bunun cezası da kefaret ve diyettir. Bindiği atın insanı çiğniyerek öldürmesi, [motorlu vasıtaların çiğnemesi] de böyledir.
5 — Başka niyet ile yapılan işin, ölüme sebep olmasıdır. Mülkü olmayan yere kazdığı kuyunun veya koyduğu taşın ölüme sebep olması böyledir. Akılesinin diyet vermesi lazım olur. Kefaret lazım olmaz. Katl günahı olmaz. Başkasının mülkünde kuyu kazmak günahı olur. Hükümetin izini ile yaptı ise veya kendi mülkünde yaptı ise veya kuyu kazıldığını işittikten sonra düştü ise, bir şey lazım gelmez.
İlk 4 katlde, mükellef olan katil, mirastan mahrum olur. 5. katlde, mahrum olmaz.
Tavsiye Yazı –> Kaved kimlere lazımdır?