İslâm dîninde Cumâ günü öğle vakti girince, cemâatle kılınan namaza Cuma namazı denir. İlk Cumâ namazı Peygamber efendimizin Mekke’den Medîne’ye hicreti sırasında Ranuna Vâdisinde kılındı. Buraya sonradan Cumâ Mescidi yapıldı.
Cumâ namazı, 16 rekattir. Önce Cumâ namazının 4 rekatliklik sünneti kılınır. Bu sünnet, öğle namazının ilk sünneti gibi kılınır. “Niyet ettim Allahü teâlânın rızâsı için Cumâ namazının ilk sünnetini kılmaya, döndüm kıbleye.” diye niyet edilir. Sonra câmi içinde müezzin 2. ezânı okur. Hatip de hutbeyi okur. Hutbe bittikten sonra cemâatle Cumâ namazının 2 rekatlik farz’ı kılınır.
Cumâ namazının farzı kılındıktan sonra, 4 rekatlik son sünneti kılınır. Bu son sünnet öğle namazının ilk sünneti gibi kılınır. Bundan sonra “Üzerime farz olan kılmadığım son öğle namazının farzını kılmaya.” diye niyet edilerek âhir zuhur namazı kılınır. 4 rekat olan bu namazın kılınışı öğle namazının farzının kılınışı gibidir.
Daha sonra 2 rekat vaktin sünneti kılınır. Bunun kılınışı da sabah namazının sünnetinin kılınışı gibidir. Bundan sonra Âyet-el Kürsî okunur, tesbih çekilir ve duâ yapılır. Cumâ namazının farz olduğuna inanmayan, ehemmiyet vermeyen İslâmiyetten çıkar. Cumâ namazının farz olması için vücûb ve edâ şartları vardır. Edâ şartlarından biri bulunmazsa, namaz olmaz.
Edâ şartları: Birincisi, namazı şehirde kılmaktır. Hanefî âlimlerine göre şehir, cemâatı en büyük câmiye sığmayan yerdir. Bugün muhtarlık veya jandarması bulunan köyler şehir sayılır. İkincisi, devlet ve hükümet reisinin veya vâlinin izniyle Cumânın kılınmasıdır. Tâyin edilen bir imâm, Cumâ namazını kıldırabilir. 3. şart, öğle namazının vaktinde kılmaktır. Öğle ezânı okununca 4 rekat sünnetten sonra hutbe okunur. Arkasından cemâatle 2 rekat Cumâ farzı kılınır. 4. şart, hutbe okumaktır. İslâm âlimleri hutbe okumak, namaza başlarken Allahü ekber demek gibidir dediler. Yâni ikisini de Arapça okumak gerekir. 5. şart, hutbeyi namazdan önce okumaktır. Altıncı şart, Cumâyı cemâatle kılmaktır. Yedincisi ise, câminin herkese açık olmasıdır.
Vücûb şartları: Bir kimseye Cumâ namazının farz olması için 9 şart lâzımdır: Şehirde, kasabada bulunmak; misâfire farz olmaz. Sağlam olmak, hür olmak, erkek olmak, âkil ve bâlig olmak, kör olmamak, yürüyebilmek, hapis olmamak, çok soğuk, yağmur, kar, fırtına, çamur olmamak.
Allahü teâlâ Cumâ gününü Müslümanlara mahsus kılmıştır. Kur’ân-ı kerîmde Cumâ sûresi sonunda meâlen buyuruyor ki:“Ey îmân etmekle şereflenen kullarım! Cumâ günü, öğle ezânı okunduğu zaman, hutbe dinlemek ve Cumâ namazı kılmak için câmiye koşunuz. Alış verişi bırakınız. Cumâ namazı ve hutbe, size başka işlerinizden daha faydalıdır. Cumâ namazını kıldıktan sonra, câmiden çıkar, dünyâ işlerinizi yapmak için dağılabilirsiniz. Allahü teâlâdan rızk bekleyerek çalışırsınız. Allahü teâlâyı çok hatırlayınız ki, kurtulabilesiniz!”
Cumâ günü Cumâ namazından sonra isteyen işine gider çalışır, isteyen câmide kalıp namaz kılmakla, Kur’ân-ı kerîm okumakla ve duâ ile meşgul olur. Namaz vakti alış veriş sahihtir (yapılabilir). Fakat günahtır. Peygamber efendimiz hadîs-i şerîflerinde buyurdu ki:
“Bir Müslüman, Cumâ günü gusül abdesti alıp, Cumâ namazına giderse, bir haftalık günahları affolur ve her adımı için sevap verilir.”,
“Günlerin en kıymetlisi Cumâ’dır. Cumâ günü, Bayram günlerinden ve Aşûre gününden daha kıymetlidir. Cumâ, dünyâda ve Cennet’te müminlerin bayramıdır. Cumâ namazı kılmayanların kalplerini Allahü teâlâ mühürler. Gâfil olurlar.”,
“Bir kimse, mâni yokken, 3 Cumâ namazı kılmazsa, Allahü teâlâ, kalbini mühürler. Yâni iyilik yapamaz olur.”,
“Cumâ namazından sonra bir an vardır ki, müminin o anda ettiği duâ reddolmaz.”,
“Cumâ namazından sonra, 7 defâ ihlâs ve Mu’avvizeteyn okuyanı, Allahü teâlâ, bir hafta, kazâdan, belâdan ve kötü işlerden korur.”,
“Cumartesi günleri Yahûdîlere, Pazar günleri Nasârâya verildiği gibi, Cumâ günü de Müslümanlara verildi. Bugün Müslümanlara hayır, bereket, iyilik vardır.
Cumâ günü yapılan ibâdetlere başka günde yapılanların en az 2 katı sevap verilir. Cumâ günü işlenen günâhlar da 2 kat yazılır.”
Cumâ günü, ruhlar toplanır ve birbirleriyle tanışırlar. Kabirler ziyâret edilir. Bugün kabir azâbı durdurulur. Bâzı âlimlere göre, müminin azâbı artık başlamaz. Kâfirin Cumâ ve Ramazanda yapılmamak üzere, kıyâmete kadar sürer. Bugün ve gecesinde ölen müminler kabir azâbı hiç görmez. Cehennem, Cumâ günü çok sıcak olmaz. Âdem aleyhisselâm Cumâ günü yaratıldı. Cumâ günü Cennetten çıkarıldı. Cennet’tekiler, Allahü teâlâyı Cumâ günleri göreceklerdir.