Menakıb-ı Çihar Yar-ı Güzin kitabında diyor ki;
Ey müslümanlar, muvahhidler ve sünniler. Bu makamda çok şirin bir kelam edelim; inşaallahü teâlâ. Malum ola ki her ikbal ve devlet, salah ve saadet, çok ve az, Allahü teâlâ âlemde halk etmiştir. O devlet, ikbal ve salah ve saadetin aslını ve beyanını 4 şeyde koymuştur. O cümlenin hududunu ve sayısını Allahü tebareke ve teâlâ hazretlerinden gayri kimse bilmez. Lakin o miktar bu hâlde bu fakir ve biçarenin fehminde ve ilmindedir. İşitin ve hatırınızda tutun.
1) Allahü Sübhanehü ve teâlâ, çok memleketlerde zamanın salahını [düzenini] 4 şey ile temin etmiştir. Yaz, kış, bahar, güz.
2) Dünyanın salahını 4 şeyde koymuştur. Nebîler “aleyhimüsselâm” ve âlimler, hakimler ve bezirganlar [tüccarlar].
3) Cennetin salahını 4 şeyde koymuştur. Altın ve gümüş, cevher ve nur.
4) Cehennemin sıkıntısı 4 şeydedir. Bend [Zincirden bağ bukağı], gul [demir tasma], çah [ateş kuyusu] ve zulmet [karanlık].
5) Gök yüzünün büyüklüğünün [yüksekliğinin] salahını 4 şeyde koymuştur. [Yani düzeni 4 şey iledir.] Yıldız, ay, güneş ve melekler.
6) Yer bostanının [yeryüzünün] salahını [düzenini] 4 şeye bağlamıştır. Toprak ve su, ateş ve rüzgar [yel].
7) Kurân-ı azim-üş-şan 4 şeyden hâsıl olmuştur. Harf ve kelime, âyet ve sûre.
8) İmanın keşfinin salahını 4 şeye bağlamıştır. Sabır ve yakîn, cihat ve adl.
9) İman ve sabrının salahını 4 şeye bağlamıştır. Havf [korku] ve şevk, züht ve murakabe.
10) İman yakininin salahını 4 şeye bağlamıştır. Hikmet ve basiret, gayret ve sünnet.
11) İman cihatının salahını 4 şeye bağlamıştır. Emr-i maruf ve nehy-i münker. Hamiyet ve salabet.
12) İman adlinin salahını 4 şeye bağlamıştır. Fehm ve ahkâm-ı İslâmiyye, ilim ve hilm.
13) Merdin [erkeğin] kurtuluşunu 4 şeye bağlamıştır. [Yani kişinin saadetini 4 şeye bağlamıştır.] İyi adı olmak, iyi bahtlılık, tevadu ve kanaat.
14) Kadının salahını 4 şeye bağlamıştır. [Yani kadının iyiliği 4 şey iledir.] Gayret ve iffet, setr ve emanet.
15) Aklın salahı 4 şey iledir. Uygunluk, şükredici olmak. Sakınıcı olmak ve iyi işli olmak.
16) Tabiatin salahını 4 şeyde koymuştur. [Tabiatin düzeni 4 şey iledir.] Hararet [sıcaklık], burudet [soğukluk], rutubet [nem] ve yübuset [kuraklık].
17) Dinin salahı 4 şey iledir. Namaz ve zekat, oruç ve hac.
18) Namazın salahı 4 şey ile meydana gelir. Kıyam, rüku, secde, kade-i ahire.
19) Zekatın salahı 4 şey iledir. Verici ve alıcı, nisâb ve hamul [mal].
20) Orucun salahını 4 şeyde koymuştur. Oruca niyet ve imsak ve kabiliyet, vakit.
21) Haccın salahını 4 şeyde koymuştur. İhram ve vukuf, tavaf ve say’.
22) Gaza etmenin salahını 4 şeyde koymuştur. Kuvvet ve gayret, şehamet ve şecaat.
23) Farzın salahını 4 şeyde koymuştur. Şart ve rükn, eb’az ve heyet.
24) İnsanın düzeni 4 şey iledir. Yiyecek, içecek, giyecek ve ev.
25) Dünyanın salahını 4 şeyde koymuştur. Hil’at, hürmet, muhabbet ve mevettet.
26) 124.000 Nebinin “aleyhimüsselâm” salahı 4 Peygamberdedir. Adem, İbrahim, Musa ve Muhammed Mustafa “alâ nebiyina aleyhissalatü vesselâm”.
27) Gökten inen kitaplar 4 tanedir. Tevrat ve İncil, Zebur ve Kurân-ı azim-üş-şan.
28) Şahadet kelimesini 4 kelimeye koymuştur. Lâ ilâhe illallah, Muhammedün Resûlullah.
29) Sûre-i ihlasın salahı 4 ayette yerleştirilmiştir. Kul hü … Allahü … Lem … Ve lem… .
30) 18.000 âlemin salahını 4 şeyde koymuştur. Arş ve Kursi, Lehv ve Kalem.
31) 99 esma-i hüsnanın salahını 4 isimde koymuştur. Evvel ve ahir, zahir ve batın.
32) 7 kat gökün ve 7 kat yerin ehlinin hal ve bağlantısının salahını 4 kimsede koymuştur. Cebrâil ve Mikâil, İsrâfil ve Azrâil “aleyhimüsselâm”.
33) Ulvi ve süfli âlem ehlinin salahını 4 şeyde koymuştur. Hareket ve sükun. İctima ve iftirak [toplanmak ve ayrılmak].
34) Âlimlerin salahı 4 şey iledir. Hak söylemek ve nasihat etmek. İlmi büyük tutmak ve bildiği ile amel etmek.
35) Müteallim [talebe]lerin salahı 4 şey iledir. Hakkı işitmek, nasihat kabul etmek. İlim üzerine konuşmak. Alimi büyük tutmak.
36) Padişahların salahı da 4 şey iledir. Velayet, asker, vezir ve hazine.
37) Reayanın salahı 4 şey iledir. Sultanın adaleti. İnfak, ülfet. Dostlar arasında ve düşmanlardan emin olmak.
38) Zahirin salahı 4 şey iledir. Göz ve kulak, el ve ayak.
39) Batının düzeni de 4 şey iledir. İlim ve akıl, havf ve reca [korku ve ümit].
40) Abdest 4 şey ile tamam olur. Yüzü yıkamak ve kolları yıkamak. Başını meshetmek ve ayaklarını yıkamak.
41) Ayların salahını 4 şeyde koymuştur. Recep, Zilkade, Zilhicce ve Muharrem.
42) 18.000 âlemin din ve ibadetinin salahını, Çihar yar-i güzinin muhabbetinde koymuştur. Bunlar, emir-ül müminin Ebû Bekr-i Sıddık, emir-ül müminin Ömer-ül Fâruk, emir-ül müminin Osman-ı Zinnureyn, emir-ül müminin Aliyül Mürtedadır “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în”. Bunların hepsini, tafsil ettik. Her 4’ten 1’i yerine getirilmez ise veya birisi olmaz ise, o şey zayi olur ve harab olur. Eğer, Allahü teâlâ muhafaza etsin, bir bedbaht ve bir devletsiz ve rezil ve bir aşağılık, bir utanmaz ve yüzü kara, zerre kadar bu 4 yare buğz ve adavet ve düşmanlığı beğense ve kalbinde ona yer etse, dünyada ve ahirette hüsranda, ziyanda, mel’un ve bahtsız olur. (Dünyada ve ahirette hüsran, o kimseler içindir.)
Tavsiye Yazı –> Bir İnsan Niçin Günah İşler?