Sual: İslam hukukunda diyet cezası ne kadardır?
Cevap: Diyet, katilin vereceği para cezasıdır. Erş ise, ölümden başka cinayetlerin para cezasıdır. Şebeh-i amd ile öldürmenin cezası ağır diyet olup 100 devedir. 25’i 2 yaşına, 25’i 3 yaşına, 25’i 4 yaşına ve 25’i de 5 yaşına basmış dişi deve olacaktır. Âlimlerin birkaçı, 1.000 dinar altın da verilebilir dedi. 1 dinar, 1 miskal basılmış altın demektir. Hata ile öldürenin diyeti, yine 100 deve olup adı geçen yavrulardan 20’şer ve 20 de 2 yaşına basmış erkek devedir. Yahut, 1.000 dinar altın veya 10.000 dirhem gümüştür. İki imama göre “rahmetullahi teâlâ aleyhima”, bu 3 çeşitten, yahut 200 sığır veya 2.000 koyun, yahut don ve gömlek [ceket ve pantalon] gibi iki parça 200 elbiseden dilediğini verir.
Bu iki katlin ve hataya sebep olan şeyle öldürmenin (Kefaret)i, mümin olan bir köle azad etmektir. Bunu yapamayan, 2 ay aralıksız oruç tutar. Burada fakir doyurmak kefareti yoktur. Öldürülen kadın için diyet, erkek diyetinin yarısıdır. Zimmi ve müstemin diyetleri, müslüman diyeti gibidir.
İnsanın bir uzvunu veya güzelliğini gideren cinayetlerin diyetleri de yukarıdaki katl diyetleridir. Burun, dil, zeker gibi tek olan aza için tam diyet verilir. Akıl, ruh, işitme, tat alma, koklama, görme, söyleme, elin çolak kalması, idrar tutamaması gibi duygu veya hareketlerden birinin bozulması için de tam diyet verilir. Göz, kulak, kaş, dudak, el, kadın memesi ve ayak gibi çift organların ikisi için tam bir diyet, birisi için yarım diyet verilir. Kirpik gibi 4 olanın bir sırası için 4’te 1 diyet, bir el veya ayak parmağı için 10’da 1 diyet verilir. 1 diş için de, diyetin 20’de 1’i verilir. Saçı, sakalı, bir daha uzamayacak şekilde kazıtmak için bir yıl sonra tam diyet lazım olur. 1 yıl sonra, tekrar uzarsa, zor kullanarak kestiren diyet vermez. Helal olmayan bir işi yaptığı için cezalandırılır.
Saç ve sakal için kısas olmaz. Kadın dişinin diyeti, erkeğin yarısıdır.
Hamile kadına vurarak veya ilaç ile çocuğunu düşürenin akılesi tam diyetin 20’de 1’ini verir. Diri düşüp sonra ölürse, tam diyet verir.
Zevcinden izinsiz çocuk aldıran veya ilaçla veya başka sûretle ölü olarak düşüren kadının akılesi, diyetin 20’de 1’ini yani 500 dirhem gümüşü, kadının zevcine verir. Zevcin izini ile düşürürse, bir şey lazım gelmez.
(Akıle) demek, katilin cihat yaptığı arkadaşları, yardımcıları demektir. Böyle yardımcıları olmayan katilin akılesi, yardımcısı olan kabilesi ve sonra akrabasıdır. Köylüleri, şehirlileri, kabile demektir. Katilin diyeti bu yardımcılara taksim edilir ve 3 senede alınır. 3 senede, bir kimseden, 4 dirhemden fazla alınamaz. Kadın ve çocuk ve deli, akıleye katılmaz. Kâfir ile müslüman birbirine akıle olmaz.
Müslüman olan katilin akılesi ve varisi yoksa, diyetini Beytülmal verir. Yani hükümet verir. Beytülmal da yoksa, kendi 3 senede öder. Zimminin akılesi yoksa, kendi 3 senede öder. Darülharpte müslümanı öldüren müslüman, diyetini 3 senede kendi malından öder. Darülharpte akıle olmaz. Acemin, yani Arabî olmayanların akılesi olmaz.
Süleymaniye Kütüphanesi (Lala İsmail) kısmında, [706] sayılı (Ebussuud efendi) “rahmetullahi teâlâ aleyh” fetvasında diyor ki (Bir evde, dükkanda ölmüş, asılmış bulunan kimsenin diyetini, İmâm-ı Âzam’a göre mal sâhibi, İmâm-ı Ebû Yusuf’a göre “rahmetullahi teâlâ aleyh” kiracı öder. Fetva, Ebû Yusuf kavline göredir).
Âlimin bir nazarı, bulunmaz hazinedir,
bir sohbeti, yıllarca, bitmez kütüphanedir.