İmanın tafsili 12’dir: Rabbim, Allahü teâlâdır. Delilim Bakara sûresi 163. âyet-i kerimedir. Nebim, hazret-i Muhammed “aleyhisselâm”dır. Delilim, Feth sûresi 28 ve 29. âyet-i kerimelerdir. Dinim, din-i İslamdır. Delilim, Allahü teâlânın Âli-i İmrân sûresi 19. âyet-i kerimesidir. Kitabım, Kurân-ı azim-üş-şandır. Delilim, Bakara sûresi 2. âyet-i kerimesidir. Kıblem, Kâbe-i şerıftır. Delilim, Bakara sûresi 144. ayetidir.
İtikatta mezhebim, (Ehl-i sünnet vel-cemaat)tir. Delilim, Enam sûresi 153. âyet-i kerimesidir.
Zürriyetim, hazret-i Adem zürriyetindenim. Delilim Araf sûresi 172. âyet-i kerimesidir.
Milletim, millet-i İslamdır. Delilim, Allahü teâlânın Hac sûresi 78. âyet-i kerimesidir.
Ümmet-i Muhammeddenim. Delilim, Allahü teâlânın Âli-i İmrân sûresi 110. âyet-i kerimesidir.
Müminim hakkan. Delilim, Enfal sûresi 4. âyet-i kerimesidir. El-hamdülillahi alet-tevfikıhi vestağfirullahe min külli taksirin.
5 sebep ile ilim amelden efdaldir. Zira ilim metbudur, amel ise ona tabidir. İlim, lazımdır, amel ise, melzumdur. İlim, yalnız olduğu hâlde nef’ verebilir, amel ise, ilimsiz nef’ veremez.
İlim akıldan efdaldir. Zira, kadimdir, akıl ise hadistir.
İnsanın ziyneti, ihlas iledir. İhlasın ziyneti, iman iledir. İmanın ziyneti, Cennet iledir. Cennetin ziyneti, huriler ve gılmanlar iledir. Ve cemalullahı müşahede iledir.
Ve dahi, amel imandan cüz olsaydı, adetli kadınlara vakit namazı bağışlanmazdı. Zira, iman bağışlanmaz.
Ömründe bir kere şahadet getirmek, farzdır. Bunun delili, Muhammed sûresindeki 19. âyet-i kerimedir.
Kelime-i şehâdet getirmenin 4 şartı vardır: Dil ile söylerken, kalp hazır olmak. Mânâsını bilmek. Hulus-i kalp ile söylemek. Tazim ile söylemek.
Şahadet getirmenin 130 kadar faydası vardır. Ama 4 şeyden biri bulunursa, faydası yoktur. O 4 şey: Şirk, şek, teşbih, tatildir. Şirk, Allahü azim-üş-şanın zâtında bir şeyi ortak koşmaya denir. Şek, dinde meks etmeye (durmaya, tevakkuf etmeye), teşbih -vehmen- Allahü teâlâyı bir mahluka benzetmeye, tatil, (Allah âleme karışmaz, her şey vakti geldikte, kendi tabiatiyle olur) demeye denir.
Ve dahi, 130 faydanın, 30’u bu mahalde zikir olunmuştur: 30’dan 5’i, dünyada ve 5’i, ölürken ve 5’i, kabirde ve 5’i, arasatta ve 5’i, Cehennemde ve 5’i, Cennettedir. Ama dünyada olan 5 fayda:
1) Adı güzel çağrılır.
2) Ahkâm-ı İslâmiyye kendisine farz olur.
3) Boynu kılınctan kurtulur.
4) Allahü azim-üş-şan, ondan razı olur.
5) Cümle müminler, ona muhabbet eder.
Ölürken olan 5 fayda:
1) Azrâil “aleyhisselâm” ona güzel surette gelir.
2) Yağdan kıl çeker gibi, ruhunu alır.
3) Cennet kokuları gelir.
4) İlliyine çıkar, müjdeci melekler gelir.
5) Merhaba ya mümin! Sen Cennetliksin denir.
Kabirde olan 5 fayda:
1) Kabri geniş olur.
2) Münker ve nekir güzel surette gelir.
3) Bir melek ona bilmediğini talim eder.
4) Allahü azim-üş-şan bilmediğini hatırına getirir.
5) Cennetteki makamını görür.
Arasat’ta olan 5 fayda:
1) Sual ve hesabı asan olur.
2) Kitabı sağından verilir.
3) Mizanda sevâbı ağır gelir.
4) Arş-ı rahman altında gölgelenir.
5) Sıratı yıldırım gibi geçer.
Cehennemde olan 5 fayda:
1) Cehenneme girerse, Cehennem ehli gibi, gözleri gök olmaz.
2) Şeytanı ile çatışmaz.
3) Ellerine ateşten kelepçe, boğazına zincir vurulmaz.
4) Hamim suyundan içirilmez.
5) Ebedî Cehennemde kalmaz.
Cennette olan 5 fayda:
1) Cümle melekler ona selam verir.
2) Sıddıklar ile refik olur.
3) Ebedî Cennette kalır.
4) Allahü teâlâ ondan razı olur.
5) Allahü teâlânın didarını görür.
[Kadı-zade Ahmed efendi (Feraid-ül-fevaid) ismindeki (Amentü şerhi) kitabında diyor ki: Cehennem 7 tabakadır. Birbirinin altındadırlar. Her tabakanın ateşi, üstündekilerden daha şiddetlidir. Günahı affedilmemiş olan müminler birinci tabakada, günahları miktarı yanıp, sonra Cehennemden çıkarılarak, Cennete götürüleceklerdir. Diğer altı tabakada çeşitli kâfirler sonsuz yanacaklardır. Azâbı en şiddetli olan 7. tabakasında münafıklar yanacaktır. Bunlar, dilleri ile İslamiyeti methedip, övüp, kalpleri ile inanmayan iki yüzlü kâfirlerdir. Kâfirler yanıp kül olunca, tekrar yaratılarak, tekrar yanacaklar, sonsuz olarak böyle yanacaklardır. Cennet ve Cehennem şimdi mevcuttur. Bazı âlimlere göre, Cehennemin nerede olduğu malum değildir. Bazılarına göre, 7 kat yerin altındadır. Bu sözleri, Erd küresinin içinde olmadığını göstermektedir. Erd küresi, güneş ve bütün yıldızlar birinci sema [gök] içinde olduklarına göre, yeryüzünün neresinde olursak olalım, 7 kat yerin altında sema vardır. Cehennemin, 7 kat semadan birisinde bulunduğu anlaşılmaktadır.]