Mühmele (Belirsiz) Önermeler
Önermede konu tümel olup, fertlerin niceliği belirtilmemişse buna mühmele (belirsiz) önerme denir. Klasik mantıkçılar belirsiz önermeyi de kullananın kastına göre bazen tümel, bazen tikel gibi kabul ederler .
İbn Sina belirsiz önermeleri tikel önermeler içinde değerlendirmektedir. “İnsan beyazdır” önermesi gibi. Hüküm bütünde veya bir kısmında açık değildir.
Ahmet Cevdet’e göre de belirsiz önerme tikel önerme hükmündedir. Yani birinin doğru olduğu yerde diğeri de doğru olur.
Bilim ve fenlerde belirsiz önerme, tikel önerme gibi kullanılır.
Hâlidî’ye göre bunlar öznesi tümel olan önermelerdir. Fakat tümel olan bu öznenin, geneli mi yoksa onun bir kısmını mı kastettiği açık değildir. Zaten bu detay eksikliğinden dolayı bu önermeye mühmele (belirsiz) denilmektedir.
Örneğin; “İnsan canlıdır.” “İnsan canlı değildir.” Örneklerde ‘insan’ kelimesindeki elif-lâm takısı (el-insanü) genel manasındadır. Fakat burada genelin hepsi mi yoksa bazısı mı olduğu açık değildir.
Tümel ve tikel olan diğer iki önerme türü, mantık kitaplarında Mahsûrât-ı Erbaa (Mahsura: Önermede konunun nicelik açısından belirtilmesi) adıyla geçer.
Bunlara müsevvera da denir. Bunlar özneleri bakımından belirli önermelerdir ve tümel olumlu-tümel olumsuz, tikel olumlu-tikel olumsuz şeklinde isimlendirilirler. Tikele göre tümelde, olumsuza göre olumluda üstünlük olduğundan dört mahsura önermenin en üstünü tümel olumlu; en zayıfı da tikel olumsuz önermedir.
Benzer Yazıları Okumak İçin Tıklayınız