Sual: Kaç türlü zekat malı vardır? Bunlar nelerdir?
Cevap: 4 mezhepte de 4 türlü zekat malı vardır:
1) Senenin ekseri zamanında, çayırda parasız otlayan 4 ayaklı hayvanlar.
2) Altın ile gümüş.
(Dürr-ül-münteka)nın sâhibi “rahmetullahi teâlâ aleyh” buyuruyor ki “Altın ile gümüşün 12 ayardan ziyâdesi, para olarak kullanılsın, kadınların süsü gibi, helal olarak kullanılsın, erkeklerin altın yüzük takması gibi, haram olarak kullanılsın, ev, yiyecek, kefen satın almak için saklanılsın, kılıç [ve altın diş] gibi ihtiyaç eşyası olsalar da, zekat nisabının hesabına katılacaklardır”. Görülüyor ki erkeklerin altın yüzük takması haramdır.
3) Ticaret için alınıp, ticaret için saklanılan (Ticaret eşyası).
İbni Âbidin “rahmetullâhi aleyh”, zekatın sebebini ve şartını bildirirken, buyuruyor ki “Eşyanın ticaret niyeti ile satın alınması lâzımdır. Öşür vermesi lazım gelen topraklardan hâsıl olan ve miras olarak ele geçen veya hediye, vasiyet gibi kabul edince mülk olan şeylerde, ticarete niyet edilse de, bunlar ticaret malı olmaz. Çünkü, ticaret niyeti, alış verişte olur. Mesela, tarlasından buğday alıp öşrünü veren veya mirastan eline uruz geçen kimse, satmak niyeti ile saklasa, nisâb miktarından fazla olsa ve bir seneden fazla kalsa, zekatlarını vermek icap etmez”.
Ticaret niyeti ile [yani satmak için] satın aldığı buğdayı tarlasına ekse veya ticaret için aldığı hayvanı, kumaşı kendi kullanmaya niyet etse, ticaret malı olmaktan çıkarlar. Sonra bunları satmaya niyet ederse, ticaret malı olmazlar. Bunları satınca veya kiraya verince, eline geçen mal ticaret malı olur. Kullanmak için satın aldığı malı, aldıktan sonra ve miras olarak eline geçen uruzu veya hediye, vasiyet, sadaka gibi kendinin kabul etmesi ile mâlik olduğu malı alırken veya tarlasından aldığı buğdayı satmaya niyet etse, ticaret malı olmazlar. Bunları satsa ve satarken semenleri olan uruzu ticarette kullanmayı niyet etse, bu bedelleri ticaret malı olurlar. Çünkü ticaret bir iştir. Yalnız niyet ile olmaz. Başlamak da lâzımdır. Ticareti terketmek ise, yalnız niyet ile olur. Her şeyi terketmek, yalnız niyet ile olur. Bunun gibi, insan yalnız niyet etmekle misafir olmaz ve orucu bozulmaz. Kâfir, müslüman olmaz ve hayvan saime olmaz. Bunların tersi ise, yalnız niyet etmekle olur. Altın ve gümüş eşya ve kağıt paralar, her ne sûretle ele geçerse geçsin, zekat malı olurlar.
4) Yağmur suyu veya nehir, dere suyu ile sulanan, haraclı olmayan bütün topraklardan [öşürlü toprak olmasa bile] ve vakıf topraktan çıkan şeyler. Bunların zekatına (Öşür) denir. Öşür vermek, Kurân-ı Kerîmde, Enam sûresi 141. âyetinde emredilmiş, 10’da 1’inin verilmesi de hadis-i şerifte bildirilmiştir. Öşür, mahsulün onda biridir. (Haraç) ise, 5’te 1, 4’te 1, 3’te 1, yarıya kadar olabilir. Bir topraktan, ya öşür veya haraç vermek lâzımdır. Kul borcu olan, borcunu düşmez. Öşrünü tam verir.
Kaynak: Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye
Tavsiye Yazılar –> Hayvanların Zekatı Nasıl Verilir?
Toprak mahsulleri zekatına dair sualler