İlcâmu'l Avâm Giriş

İLCÂMU’L-AVÂM AN İLMİ’L-KELÂM
(Kelâm İlminin tehlikesinden Halkın Muhâfazası)

(Huccet-ül İslâm İmâm-ı Muhammed Gazâlî) “kuddise sirruh”

Bismillâhirrahmânirrahîm

Bütün kullarına isim ve sıfatları ile tecellî eden, Onu tanımak isteyen tâliblerin akılları, kibriyâsı, azameti sahrasında şaşıran, fikir ve düşünce kanatları, Onun izzetinin sâhasına ulaşamayan, hakîkatinin ne olduğu, akılların, fehimlerin idrâkinden âlî olan; Evliyâ ve havâssının kalplerini dolduran, rûhlarını muhabbetinin ateşi ile yandıran, azamet nûrlarının parıltıları içinde hayretlere daldıran, Cemâl-i ilâhîyi medh ve senâ etmekden dilleri tutulan, ancak Allahü teâlânın onlara, mahlûkâtın en hayrlısı, Resûlü Muhammed Mustafâ’nın “sallallahü aleyhi ve alâ eshâbihî ve ıtretihi ve sellem” dili ile işittirdiği ve bildirdiği isim ve sıfatları ile medh ve senâ edilebilen Allahü teâlâya hamd olsun.

Allahü teâlâ sana doğru yolu göstersin. Dalâlette, sapık yolda olan haşeviyye fırkasındaki bayağı ve câhil kimselerin, Allahü teâlâ ve sıfatları hakkında, teşbîhe, mahlûklara benzetmeğe götüren müteşâbih haberlerden soruyorsun. [İmâm-ı Gazâlî “rahimehullah” bir şahsın müteşâbih haberler hakkındaki suâline, o şahsa hitâben bu risâleyi yazarak cevâb vermişlerdir.] Allahü teâlâ ve sıfatları, sûret (yüz), yed (el), kadem (ayak), nüzûl (inme), intikâl, Arş üzerinde oturmak ve karar kılmak ve benzeri şeylerden muhakkak münezzehdir. O sapıklar, bunları, haberlerin zâhirinden ve sûretinden almışlar, Selef-i sâlihînin de bu i’tikâd üzere olduklarını söylemişlerdir.

Selef-i sâlihînin i’tikâdını açıklamağı, haberlerden, ya’nî âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerden nelere itikâd edilmesinin vâcib olduğunu beyân etmeği, hakkın meydâna çıkması için üzerindeki perdeyi kaldırmağı, bahsedilmesi lâzım olan ile, bahsi lâzım olmayan ve onlara dalmakdan el çekmek lâzım gelen mevzuları birbirinden ayırmağı irâde etdim. Allahü teâlâya yakınlaşma ümmîdi ile açık olan hakkı, doğrulukdan ayrılmadan, bir tarafı tutmadan, mezheb taassubu göstermeden, senin isteğine icâbet ediyorum. Gözetilmeğe en lâyık olan, hak olandır. Muhâfaza edilmeğe en lâyık olan da, sıdk [doğruluk] ve insâflı olmakdır. Allahü teâlâdan hakkı, doğruyu göstermek ve bu konuda muvaffak olmam için yardımını diliyorum. O kendisine hakîkî olarak düâ edenin düâsını kabûl eder.

Bu kitâbı üç bölüm olarak hâzırladım.

1. bölüm, teşbîhe, mahlûklara benzetmeğe götüren haberlerde, selef-i sâlihînin mezhebinin hakîkati beyânındadır.

2. bölüm, hak olan Selef-i sâlihîn mezhebi üzerine getirilen delîller bildirilmekde ve bu mezhebe muhâlif olanların bid’at sâhibi oldukları açıklanmakdadır.

3. bölüm, bu mevzû’da farklı ve fâideli fasıllar ihtivâ etmektedir.

1. BÖLÜM

Müteşâbih Haberler Hakkında Selefin İ’tikâdı:

Basîret ehli yanında şübhesiz en açık hak mezheb, Selefin mezhebidir. Ya’nî Eshâb-ı kirâm ve tâbi’înin mezhebidir. İşte şimdi bu mezhebi ve delîllerini açıklayarak diyorum ki, bizce hak olan Selef mezhebinin hakîkati, avâmdan olan, ya’nî islâm i’tikâdını iyice bilmiyen bir kimseye, Allahü teâlânın zâtı ve sıfatları hakkında müteşâbih bir haber veyâ söz ulaşınca, onun üzerine yedi şey vâcib olur:

1– Takdîs: Allahü teâlâyı cisim olmakdan ve cisme benzer şeylerden tenzîh etmekdir.

2– Tasdîk: Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurduklarına inanmakdır. Bütün bildirdikleri hakdır, doğrudur. Buyurduklarında sâdıkdır. Hak Onun dediği ve murâd etdiği yöndedir.

3– Aczini i’tirâf etmek: Avâmın, müteşâbih bir haberde Allahü teâlânın ve Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” murâdını bilmenin ve anlamanın, gücü dışında olduğunu ikrâr etmekdir. Zâten bu avâmın şânından değildir, vazîfesi de değildir.

4– Sükût: Teşbîhe götüren haberlerin ma’nâsından avâmın suâl sormaması, o mevzu’a dalmaması, ondan suâl etmenin bid’at olduğunu bilmesidir. O mevzu’a dalmasında dîni için tehlike vardır. Farkında olmadan küfre düşebilir.

5– İmsâk: Teşbîh uyandıran lafzlarda tasarruf etmemek [hüküm vermemek], başka bir dile çevirmemek, onda ziyâde ve noksanlık yapmamak, cem’ ve tefrîk [birleşdirme ve ayırma] yapmamakdır. Belki söylenen lafzı, îrâdı, irâbı, tasrîfi ve sîgası nasıl bildirilmişse, o şeklde söylemelidir.

6– Keff: Avâmın, müteşâbih sözlerin ma’nâlarını irdelemekden gönlünü ve zihnini men’ etmek ve tefekkür etmemekdir.

7– Teslîm: Ma’rifet ehline teslîm olmakdır. Kendisine âcizliği dolayısıyla gizli olan müteşâbihlerin, Resûlullaha “sallallahü aleyhi ve sellem”, Peygamberlere “aleyhimüsselâm”, sıddîklara ve velîlere gizli kalmadığına i’tikâd etmekdir.

Selef-i sâlihîn, yukarıdaki yedi maddeyi avâmın herbiri üzerine vazîfe olarak vâcib kılınmasını i’tikâd etmişlerdir. Selefin bu yedi vazîfenin herhangi birine muhâlefeti düşünülemez. Şimdi bu vazîfeleri teker teker açıklayalım:

1. VAZÎFE: TAKDÎS www.dinisualler.com/ilcamul-avam-an-ilmil-kelam/1-vazife-takdis/

2. VAZÎFE: ÎMÂN VE TASDÎK www.dinisualler.com/ilcamul-avam-an-ilmil-kelam/2-vazife-iman-ve-tasdik/

3. VAZÎFE: ACZİNİ İ’TİRÂF www.dinisualler.com/ilcamul-avam-an-ilmil-kelam/3-vazife-aczini-itiraf/

4. VAZÎFE: SÜKÛT www.dinisualler.com/ilcamul-avam-an-ilmil-kelam/4-vazife-sukut/

5. VAZÎFE: İMSÂK www.dinisualler.com/ilcamul-avam-an-ilmil-kelam/5-vazife-imsak/

6. VAZÎFE: KEFF www.dinisualler.com/ilcamul-avam-an-ilmil-kelam/6-vazife-keff/

7. VAZÎFE: TESLÎM www.dinisualler.com/ilcamul-avam-an-ilmil-kelam/7-vazife-teslim/

2. BÖLÜM

SELEF İ’TİKÂDININ İSBÂTI:

Selef mezhebinin hak olması husûsunda aklî ve naklî olmak üzere iki türlü delîl vardır.

A– AKLÎ DELÎL: www.dinisualler.com/ilcamul-avam-an-ilmil-kelam/selef-itikadinin-akli-delilleri/

B– NAKLÎ BURHÂNLAR (Deliller): www.dinisualler.com/ilcamul-avam-an-ilmil-kelam/nakli-deliller/