Kaç Çeşit Satış Vardır?

Sual: İslam hukukunda kaç türlü bey’ (satış) vardır?

Cevap: Mebiin (satılan malın) ve semenin (bedelin) ayn (belli bir mal) veya deyn olmaları ve kabz edilmeleri bakımından 4 türlü bey’ vardır:

1) Mutlak bey’: Ayn olan malı, deyn karşılığı satmaktır. Yani mebii tayin etmek lâzımdır. Kabz etmek lazım değildir. Semen tayin edilmez. Semen peşin de, veresiye de olabilir. Bu satış meşhur olduğu için, kısaca (Bey’) denilmektedir. Bey’ kelimesi yalnız olarak görüldüğü zaman, mutlak bey’ anlaşılmalıdır.

2) Sarf satışı: Nakd halindeki veya işlenmiş altını ve gümüşü, birbirleri karşılığında satmaktır. Yani malın ikisi de semendir. Söz kesilirken ikisi de ayn veya deyn olabilirler. Ayrılmadan önce, ikisinin de kabz edilmeleri lâzımdır.

Tavsiye Yazı: Sarf Satışı Nedir?

3) Selem satışı: Semen peşin olup mebi veresiyedir. Semenin, söz kesilirken tayin ve ayrılmadan önce kabz edilmesi lâzımdır. Mebi, tayin edilmez ve kabz edilmez. Mevcûd olmayan, mülkünde bulunmayan mebi, selem yolu ile satılır.

Tavsiye Yazı: Selem Satışı Nedir?

4) Mukayada satışı: Altın ve gümüşten başka, ayn olan bir malı, yine ayn olan mal karşılığında satmaktır. Şu 2 kile buğdayı, bu 100 yumurta karşılığında sattım demek böyledir. Malları, söz kesilirken tayin etmek şart olup kabz etmek şart değildir.

Yukarıda yazılı 4 çeşit bey’den her biri 6 türlü olabilir:

1) (Sahih olan bey’): Aslı ve sıfatı İslamiyete uygun olan bey’ [satış]dir.

Tavsiye Yazı: Sahih Satış Nedir?

2) — (Batıl olan bey’): Aslı da, sıfatı da İslamiyete uygun olmayan bey’dir.

Tavsiye Yazı: Batıl Satış Nedir?

3) — (Fâsid olan bey’): Aslı İslamiyete uygun, fakat sıfatı uygun değildir.

Tavsiye Yazı: Fasid Satış Nedir?

4) — (Mekruh olan bey’): Aslı ve sıfatı İslamiyete uygun ise de, kendisine, İslamiyetin yasak etmiş olduğu bir şey karışmış olan şatıştır.

Tavsiye Yazı: Mekruh Satış Nedir?

5) — (Mevkuf bey’): Aslı ve sıfatı sahih ise de, başkasının hakkı karışan bey’dir.

Tavsiye Yazı: Mevkuf Satış Nedir?

6) — (Vefa ile satış): Alıcı ve satıcının, satıştan vazgeçmek hakkı bulunan bey’dir.